Το βιβλίο “Το Μικρό είναι Όμορφο” του Ε.Φ. Σουμάχερ (1911-1977) είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα οικονομικής φιλοσοφίας του 20ού αιώνα, που επανεξετάζει την έννοια της ανάπτυξης και προτείνει έναν βιώσιμο, ανθρώπινο τρόπο προσέγγισης της οικονομίας. Δημοσιευμένο το 1973, το βιβλίο θέτει υπό αμφισβήτηση την παραδοσιακή οικονομική σκέψη που προάγει την αδιάκοπη μεγέθυνση, προτείνοντας αντ' αυτού την ιδέα ότι το μικρό και το τοπικό είναι πιο βιώσιμο και ανθρώπινο.
Κεντρικό θέμα του βιβλίου είναι η κριτική της οικονομικής μεγέθυνσης ως αυτοσκοπού. Ο Σουμάχερ υποστηρίζει ότι η παραδοσιακή οικονομική σκέψη προωθεί τη συνεχή ανάπτυξη ως σημάδι ευημερίας, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον και την κοινωνία. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η ιδέα ότι η ευημερία μιας κοινωνίας μπορεί να μετρηθεί αποκλειστικά με οικονομικούς δείκτες όπως το ΑΕΠ είναι κοντόφθαλμη, καθώς αγνοεί τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα και τις ανθρώπινες αξίες.
Ο Σουμάχερ επισημαίνει ότι η οικονομική μεγέθυνση συχνά οδηγεί σε υπερκατανάλωση φυσικών πόρων, περιβαλλοντική υποβάθμιση και αύξηση των ανισοτήτων. Ενώ οι μεγάλες βιομηχανίες και τα τεράστια έργα θεωρούνται σύμβολα επιτυχίας, ο συγγραφέας επιχειρηματολογεί ότι η υπερβολική εστίαση στη μεγέθυνση οδηγεί σε μη βιώσιμες πρακτικές που τελικά βλάπτουν τόσο τον πλανήτη όσο και τους ανθρώπους.
Μια από τις πιο γνωστές και ριζοσπαστικές ιδέες του συγγραφέα στο βιβλίο είναι η έννοια της "ανθρώπινης κλίμακας". Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι οι οικονομικές δραστηριότητες και οι τεχνολογίες πρέπει να λειτουργούν σε μια κλίμακα που να είναι κατάλληλη για τους ανθρώπους και τις κοινότητές τους. Ο όρος αυτός τονίζει ότι η οικονομία πρέπει να προσαρμοστεί στις ανάγκες και στις ικανότητες των ανθρώπων, και όχι το αντίθετο.
Στην πραγματικότητα, ο Σουμάχερ υποστηρίζει ότι οι μικρές, τοπικές επιχειρήσεις είναι συχνά πιο αποτελεσματικές και βιώσιμες από τις μεγάλες πολυεθνικές. Οι τοπικές οικονομίες, οι οποίες είναι πιο συνδεδεμένες με τις κοινότητες που εξυπηρετούν, είναι σε θέση να διαχειριστούν καλύτερα τους πόρους τους και να εξασφαλίσουν ότι οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι ελάχιστες. Η επιστροφή στη μικρή κλίμακα μπορεί επίσης να δημιουργήσει ισχυρότερες κοινωνικές δεσμεύσεις και να προσφέρει λύσεις που είναι προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε κοινότητας.
Ο Σουμάχερ απορρίπτει την έννοια της οικονομίας ως μιας απλής τεχνικής επιστήμης που λειτουργεί με απόλυτους νόμους και μαθηματικούς τύπους. Στο βιβλίο του, υποστηρίζει ότι η οικονομία είναι πάνω απ’ όλα μια ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία πρέπει να προσαρμόζεται στις ανθρώπινες ανάγκες και αξίες. Μια από τις βασικές προκλήσεις που θέτει είναι η ανάγκη να αναθεωρήσουμε το πώς αντιμετωπίζουμε τους φυσικούς πόρους. Επισημαίνει ότι οι σύγχρονες οικονομίες αντιμετωπίζουν τη γη και τους φυσικούς πόρους ως δεδομένα και απεριόριστα. Όμως, σύμφωνα με τον συγγραφέα, οι φυσικοί πόροι είναι πεπερασμένοι και, ως εκ τούτου, η χρήση τους πρέπει να είναι συνειδητή και υπεύθυνη. Το να θεωρούμε τους πόρους άπειρους οδηγεί στη δημιουργία μιας οικονομίας που είναι εχθρική προς το περιβάλλον και τελικά μη βιώσιμη.
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια του βιβλίου είναι η παρουσίαση της «Βουδιστικής Οικονομίας». Ο Σουμάχερ εισάγει αυτήν την έννοια ως εναλλακτικό μοντέλο οικονομικής σκέψης, που βασίζεται στη βουδιστική φιλοσοφία και αξίες. Αντί να δίνει προτεραιότητα στη μεγιστοποίηση των κερδών και της παραγωγής, η Βουδιστική Οικονομία επικεντρώνεται στη μεγιστοποίηση της ευημερίας και της πνευματικής ανάπτυξης των ανθρώπων. Σύμφωνα με αυτήν τη φιλοσοφία, οι οικονομικές δραστηριότητες δεν πρέπει να επιδιώκουν μόνο την αύξηση του εισοδήματος και της κατανάλωσης, αλλά να είναι βιώσιμες και ευθυγραμμισμένες με την ανθρώπινη φύση. Αυτό σημαίνει ότι η εργασία δεν είναι μόνο ένας τρόπος για να παράγουμε πλούτο, αλλά και ένα μέσο για την αυτοπραγμάτωση και την ανάπτυξη της ανθρώπινης δημιουργικότητας.
Μολονότι το βιβλίο γράφτηκε στη δεκαετία του 1970, οι ιδέες του Σουμάχερ είναι περισσότερο επίκαιρες από ποτέ σήμερα, καθώς αντιμετωπίζουμε σοβαρές περιβαλλοντικές κρίσεις, όπως η κλιματική αλλαγή και η εξάντληση των φυσικών πόρων. Η έμφαση του Σουμάχερ στη βιωσιμότητα και στη χρήση ανανεώσιμων πόρων αποτελεί σημαντική συμβολή στη σύγχρονη οικολογική σκέψη. Η φιλοσοφία του Σουμάχερ για το «μικρό» ως πιο ανθρώπινο και βιώσιμο, βρίσκει ανταπόκριση στις σημερινές συζητήσεις για την κυκλική οικονομία, τη βιολογική γεωργία, και την τοπική ανάπτυξη. Η ιδέα ότι η οικονομία πρέπει να εξυπηρετεί τις ανάγκες των ανθρώπων και του πλανήτη αντί να καθοδηγείται από ακραία κερδοσκοπικά κίνητρα είναι πιο σχετική από ποτέ.
Το «Μικρό είναι Όμορφο» είναι ένα βιβλίο που θέτει ουσιαστικά ερωτήματα σχετικά με την κατεύθυνση της σύγχρονης οικονομικής σκέψης και πρακτικής. Ο Σουμάχερ προσφέρει μια φρέσκια και ηθική προσέγγιση στην οικονομία, υποστηρίζοντας ότι η ανάπτυξη δεν πρέπει να επιδιώκεται με κάθε κόστος, αλλά με σεβασμό προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Η επιχειρηματικότητα έχει αλλάξει , οι τάσεις της κατανάλωσης έχουν αλλάξει , το μικρό εκτός από πραγματικά όμορφο μπορεί να είναι και επικερδές ,όχι απαραίτητα μόνο σε χρηματικές μονάδες , αλλά και σε μια πολυεπίπεδη ανάγνωση.
Υ.Γ. Για την σύνταξη και διόρθωση του παρόντος, έγινε χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης.
*Ο Βασίλης Βογιατζής MSc , είναι Λογιστής – Φοροτεχνικός Α’ Τάξης , ιδρυτής της Λογιστικής εταιρείας VoyiatzisGroup , με έδρα την Κω.