Μια νέα επιστημονική εργασία που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ISPRS International Journal of Geo-Information καταγράφει με ακρίβεια την έκταση της εκτός ορίων δόμησης στα νησιά του Νοτίου Αιγαίου και εξετάζει πώς αυτή σχετίζεται με μνημεία, παραδοσιακούς οικισμούς και αρχαιολογικούς χώρους.
Η μελέτη, με τίτλο “The Impact of Built-Up Area Dispersion on the Cultural Heritage of the Region of the South Aegean, Greece” και συγγραφείς τις Διονυσία Χάτζη, Μαρία Δερδεμέζη και Δημήτρη Τσιλιμήγκα, προσφέρει για πρώτη φορά ένα ενιαίο και τεκμηριωμένο σύνολο δεδομένων που αποτυπώνει το μέγεθος και τη γεωγραφία της εκτός ορίων δόμησης στην περιοχή.
Η ερευνητική ομάδα αξιοποίησε το ευρωπαϊκό σύνολο δεδομένων GMES Impervious Built-Up 2018, το οποίο καταγράφει με ανάλυση δέκα μέτρων όλες τις αδιαπέραστες επιφάνειες, όπως κτήρια, δρόμους και ασφαλτοστρωμένες εκτάσεις.
Τα στοιχεία αυτά συνδυάστηκαν με το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο, που περιλαμβάνει θεσμοθετημένες ζώνες προστασίας, με τα όρια παραδοσιακών οικισμών και με τα διοικητικά όρια των οικισμών, ώστε να χαρτογραφηθεί με ακρίβεια η διάχυση της δόμησης. Με τη χρήση εργαλείων GIS έγινε η συσχέτιση των δεδομένων και καταγράφηκαν οι περιοχές όπου η ανάπτυξη εκτείνεται εκτός σχεδίου και γειτνιάζει με μνημεία και ιστορικούς τόπους.
Στη Ρόδο, η μελέτη υπολογίζει ότι από το 20% έως και το 50% της συνολικής δομημένης επιφάνειας του νησιού βρίσκεται εκτός των θεσμοθετημένων ορίων οικισμών. Η χαρτογράφηση δείχνει ότι η οικιστική δραστηριότητα δεν περιορίζεται στους υφιστάμενους πυρήνες, αλλά καταγράφεται και σε εκτός σχεδίου περιοχές, κάτι που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε ένα νησί με μνημεία διεθνούς ακτινοβολίας, όπως η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, οι αρχαιολογικοί χώροι της Λίνδου και οι δεκάδες παραδοσιακοί οικισμοί.
Η αποτύπωση του πού ακριβώς αναπτύσσεται η νέα δόμηση επιτρέπει την παρακολούθηση των πιέσεων και δίνει μια σαφή εικόνα για τον σχεδιασμό Πολιτικών Προστασίας.
Αντίστοιχα ευρήματα προκύπτουν και σε άλλα νησιά των Δωδεκανήσων.
Στην Κω καταγράφεται υψηλό ποσοστό εκτός ορίων δόμησης, ενώ σε μικρότερα νησιά όπως η Πάτμος και η Λέρος η εικόνα είναι πιο περιορισμένη αλλά υπαρκτή. Το κοινό στοιχείο σε όλη την περιοχή είναι ότι η ανάπτυξη δεν περιορίζεται στα όρια των οικισμών, αλλά διαχέεται στον γύρω χώρο με διαφορετική ένταση σε κάθε νησί.
Η ανάλυση δείχνει ότι σε πολλές περιπτώσεις οι εκτός ορίων δομημένες επιφάνειες βρίσκονται κοντά σε ζώνες αρχαιολογικού ή ιστορικού ενδιαφέροντος. Οι ερευνητές κατέγραψαν σαφείς συσχετίσεις ανάμεσα στην έκταση της εκτός σχεδίου δόμησης και στην παρουσία μνημείων ή παραδοσιακών οικισμών. Η διαπίστωση αυτή υπογραμμίζει τη σημασία της παρακολούθησης, ώστε οι χωρικές αλλαγές να γίνονται κατανοητές και να λαμβάνονται υπόψη στις πολιτικές σχεδιασμού.
Η μελέτη καταλήγει ότι η εκτός ορίων δόμηση αποτελεί διαδεδομένο φαινόμενο στο Νότιο Αιγαίο και ότι η χρήση δορυφορικών δεδομένων και GIS προσφέρει έναν αξιόπιστο τρόπο αποτύπωσης που μπορεί να επαναλαμβάνεται περιοδικά. Επισημαίνεται ότι η ένταξη της πολιτιστικής διάστασης στον χωρικό σχεδιασμό είναι αναγκαία, ώστε να εξασφαλίζεται ισορροπία ανάμεσα στην ανάπτυξη και στην προστασία.
Η σημασία για τη Ρόδο και τα Δωδεκάνησα είναι ότι για πρώτη φορά υπάρχουν διεθνώς δημοσιευμένα, μετρήσιμα στοιχεία για το μέγεθος της εκτός ορίων δόμησης. Δημιουργείται μια βάση γνώσης που μπορεί να αξιοποιηθεί από τους τοπικούς και περιφερειακούς φορείς στον σχεδιασμό και στην παρακολούθηση, δίνοντας τη δυνατότητα πρόληψης μέσα από την έγκαιρη καταγραφή των τάσεων. Η δημοσίευση σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό ενισχύει το προφίλ της περιοχής και ανοίγει προοπτικές για συνεργασίες και νέα ερευνητικά προγράμματα.
Η έρευνα αναδεικνύει ότι η επιστημονική γνώση μπορεί να λειτουργήσει ως πρακτικό εργαλείο για τη διαχείριση του χώρου. Η δυνατότητα να υπάρχει ένα δυναμικό σύστημα παρακολούθησης δημιουργεί προοπτική για πιο ισορροπημένη ανάπτυξη.
Για ένα νησί όπως η Ρόδος, με τη Μεσαιωνική Πόλη και το σύνολο των μνημείων της, η αξία μιας τέτοιας χαρτογράφησης είναι προφανής. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, όπου η συνύπαρξη τουρισμού και πολιτιστικού πλούτου απαιτεί σαφή εικόνα και τεκμηρίωση.
Η δημοσίευση στο ISPRS International Journal of Geo-Information επιβεβαιώνει το διεθνές ενδιαφέρον για τον νησιωτικό χώρο της Ελλάδας και δίνει στη Ρόδο και στα Δωδεκάνησα ένα εργαλείο που μπορεί να αξιοποιηθεί δημιουργικά για τον μελλοντικό σχεδιασμό.
Τα δεδομένα αποτελούν αφετηρία για μια ανάπτυξη που θα στηρίζεται στην τεκμηρίωση και θα συνδυάζει την οικονομική δραστηριότητα με τη διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας των νησιών.
Πηγή:www.dimokratiki.gr
