Επανερχόμαστε λοιπόν ...σταδιακά στην ...κανονικότητα.
Τι θεωρούμε κανονικότητα όμως; Εννοούν όλοι το ίδιο; Όχι βέβαια.
- Κάποιοι θέλουν την "κανονικότητα" που εφάρμοσαν δεκαετίες τώρα και μας έφερε στην δεκαετή κρίση.
Τόσο "δημόσιο" όσο μας εξυπηρετεί, τα μεγάλα συμφέροντα κυβερνούν, διαπλοκή, λιτότητα για τους πολλούς, αποδιάρθρωση εργασιακών σχέσεων, εργαζόμενοι λάστιχο με εισοδήματα πείνας, στρατιές ανέργων για εκμετάλλευση στο όνομα της ..."ανάπτυξης"
- Εμείς θέλουμε να αλλάξουμε αυτή την "κανονικότητα". Να την αντιστρέψουμε. Και η κάθε κρίση είναι ευκαιρία για αλλαγές. Ο προοδευτικός κόσμος οφείλει τώρα να δείξει τον άλλο δρόμο. Και να βάλει φρένο στα σχέδια των "κανονικών" για παραπέρα εδραίωση των θέσεών τους και για περιορισμούς στη δημοκρατία και τα δικαιώματα.
Κι αν αυτή την υποχρέωση έχουμε σε εθνικό επίπεδο, για τα νησιά μας δύο και τρεις φορές αναδεικνύεται αυτή η ανάγκη.
Όλοι κατάλαβαν τώρα (;) την ιδιαιτερότητα των νησιών. Την ανάγκη να έχουμε νησιωτική πολιτική για να μειώσουμε τις αποστάσεις (όχι σε ναυτικά μίλια) στην πρόσβαση των νησιωτών σε αγαθά, όπως η υγεία, η παιδεία, οι υπηρεσίες, οι μεταφορές που πρέπει να παρέχονται σε όλους.
Τώρα φάνηκε έντονα και στους πιο δύσπιστους πόσο τα νησιά είναι αποκλεισμένα και ειδικά τα μικρά νησιά με τους νησιώτες πολίτες Β΄ και Γ΄ κατηγορίας.
Ακούγονται τώρα προτάσεις για την ...ανόρθωση της οικονομίας.
Οι "κανονιστές" τα ίδια και χειρότερα.
Και για τα νησιά που η εξάρτησή τους είναι σχεδόν απόλυτη από τουρισμό ποιο είναι το σχέδιό τους;
Η οικονομία της αγέλης.
Όσοι σωθούν σώθηκαν. Οι μικροί ευκαιρία είναι να εξαφανιστούν. Δεν είναι βιώσιμες οι μικρές και οικογενειακές επιχειρήσεις.
Δεν μπορούμε να έχουμε σε κάθε νησί νοσοκομείο! Ούτε αεροδρόμιο. Ούτε λιμάνι. Ούτε τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Αυτή είναι η "κανονικότητα" τους.
Εμείς όμως;
Έχουμε προτάσεις για να σταθεί η κοινωνία όρθια.
Πρέπει να πούμε όμως και για τα νησιά. Βέβαια καλύπτονται από τις σωστές γενικές μας θέσεις. Την κάλυψη των επιχειρήσεων και των εργαζομένων. Την ενίσχυση των δομών υγείας (προσλήψεις κ.ά.). Την ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης κ.ά. Πολύ σωστά, που αν δεν εφαρμοστούν θα έχουμε όχι επαναφορά στην κανονικότητα αλλά στον ...μεσαίωνα. Χρειάζεται όμως να δούμε και την ιδιαιτερότητα των νησιών. Λέμε βέβαια για επέκταση του Μεταφορικού Ισοδύναμου, για τη βελτίωση των ακτοπλοϊκών γραμμών κ.ά.
Αυτά τα βελτιώσαμε όσο ήμασταν κυβέρνηση παρά τις δυσκολίες που είχαμε με τους θεσμούς, όμως δεν έφτασαν και δε φτάνουν. Άσε που τα περισσότερα τα παίρνουν πίσω. Μια ...βελτιωμένη κανονικότητα.
Όμως για να έχουν ελπίδα οι πολίτες, για να εμπνευστούν ξανά από νέες προτάσεις, πρέπει να πιστέψουν ότι πέρα από την "κανονικότητα" μπορούν να γίνουν τομές που θα την ανατρέψουν. Ακόμα και σε συνθήκες του καπιταλιστικού συστήματος. Χωρίς να περιμένουμε τον σοσιαλισμό.
Ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να διαμορφώσει την κοινωνική πλειοψηφία αλλά και την πολιτική για μια κυβέρνηση προοδευτική που θα βάλει "φραγμό" στα σχέδια των "κανονικών".
Παράδειγμα είναι το Μεταφορικό Ισοδύναμο που θεσπίσαμε έστω και πιλοτικά με προοπτική επέκτασης, παρόλο που όλοι έλεγαν ότι είναι ανεφάρμοστο, και ήταν η μοναδική τομή στον χώρο της νησιωτικότητας. Και δεν είναι τυχαίο που το ξηλώνουν αρχίζοντας από τα καύσιμα.(Φυσικά δεν μειώνουμε τις μεγάλες παρεμβάσεις που έγιναν σε δύσκολες συνθήκες για τη βελτίωση της ζωής των νησιωτών).
Και είναι ώρα νομίζω να προβάλουμε τις επεξεργασίες που είχαμε σαν κυβέρνηση και το πρόγραμμα νησιωτικής πολιτικής σαν βάση για μέτωπο των δημοκρατικών δυνάμεων στα νησιά μας.
Στα πλαίσια μιας σύντομης, όπως αυτό το κείμενο, παρέμβασης δεν θα μπορούσαμε να αναπτύξουμε όλο αυτό το πρόγραμμα.
Εξάλλου, για τη διαμόρφωσή του, έγινε ιδιαίτερα το 2016 διαβούλευση με όλους τους φορείς, συσκέψεις, υπουργικά συμβούλια, μελέτες, περιφερειακά συνέδρια, και έκτοτε με δυναμική (και όχι στατική) αντιμετώπιση καθορίστηκαν τομές σε αρκετά ζητήματα.
Ενδεικτικά μόνο θα αναφέρουμε και σαν παραδείγματα τα εξής:
- Κατηγοριοποίηση των νησιών.
Δεν νοείται οποιοσδήποτε σχεδιασμός και εφαρμογή πολιτικής χωρίς να υπάρχει ένας χωροταξικός σχεδιασμός μέσα από τον οποίο θα γίνεται κατηγοριοποίηση των νησιών.
Γιατί άλλες είναι οι ανάγκες, επομένως και η αντιμετώπισή τους, για τα παράκτια νησιά π.χ. άλλες για τα μεγάλα νησιά, τα απομακρυσμένα ή τα εξαρτημένα. Οι χωροταξικές μελέτες θέλουν χρόνια για να εγκριθούν και όσες έχουν γίνει ως τώρα είτε θέλουν επικαιροποίηση είτε αγνοούνται.
Για αυτό η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ προχώρησε σε ανάθεση μελέτης και ετοίμασε νομοσχέδιο που όμως δεν πρόλαβε να έρθει στη Βουλή για την κατηγοριοποίηση των νησιών, ώστε να αποτελέσει εργαλείο για τη νησιωτική πολιτική και να διευκολύνει τις σχέσεις αλληλοσυμπλήρωσης (και όχι εξάρτησης) των νησιών, τη διοικητική τους διάρθρωση και την παροχή υγείας, παιδείας, πληροφορίας και όλων των αγαθών στους νησιώτες με κριτήρια πολυπαραγοντικά και όχι μόνο πληθυσμιακά.
Θα αναφέρουμε πώς αξιοποιείται αυτό το εργαλείο για τομές μόνο στον χώρο της υγείας και της ναυσιπλοΐας σαν παραδείγματα.
- Υγεία
Η δομή του συστήματος είναι τελείως ξεπερασμένη. Χτίστηκε πάνω σε πελατειακές σχέσεις και συμφέροντα και ισοπεδωτική για τα νησιά. Δεν μπορούν να ισχύουν για τα νησιά που είναι κλειστοί και απομονωμένοι χώροι ότι ισχύουν για την ηπειρωτική χώρα.
Όχι μόνο χάνονται ανθρώπινες ζωές που θα μπορούσαν να σωθούν, αλλά οι νησιώτες, ιδιαίτερα των μικρών νησιών, στερούνται παντελώς περίθαλψης ή ακόμα και πρωτοβάθμιας φροντίδας.
Με την κατηγοριοποίηση των νησιών μπορούν να καθοριστούν μεγάλα νησιά κόμβοι όπου θα δημιουργηθούν δομές υγείας αυτόνομες (κατά το δυνατόν) ενισχυμένες, ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες όχι μόνο του νησιού αλλά και των γύρω νησιών.
Όσες προκηρύξεις και να γίνουν πάντα θα υπάρχει το πρόβλημα της στελέχωσης των απομακρυσμένων Κέντρων υγείας, αγροτικών ιατρείων, ακόμα και νοσοκομείων.
Μπορεί όμως ένα νοσοκομείο ενισχυμένο σε επιλεγμένα νησιά να καλύπτει με τακτικές επισκέψεις και με εναλλασσόμενη βραχυχρόνια παραμονή στα νησιά της ευθύνης του, όχι μόνο με αγροτικούς γιατρούς αλλά και με εξειδικευμένους, κάτι που όχι μόνο δεν το έχουν οι νησιώτες των μικρών νησιών αλλά ούτε που το φαντάζονται.
Το υγειονομικό αυτό "δίκτυο", όχι μόνο δεν θα επιβαρύνει το σύστημα και τον προϋπολογισμό, αλλά θα εξοικονομήσει πόρους που σπαταλούνται τώρα σε άσκοπες αεροδιακομιδές αλλά το σημαντικότερο θα σώζει ζωές.
- Ακτοπλοϊκό
Κάθε χρόνο δίνονται πάνω από 100 εκατομμύρια ευρώ επιδοτήσεις για το ακτοπλοϊκό.
Σε αυτά να προσθέσουμε άλλα τόσα σχεδόν για το Μεταφορικό Ισοδύναμο. Και τώρα με την πανδημία πρόσθετα άλλα τόσα και παραπάνω για να εξασφαλιστούν οι στοιχειώδεις μεταφορές στα νησιά.
Και το αποτέλεσμα; Τα νησιά παραμένουν αποκλεισμένα. Πότε δεν έχει πλοίο, πότε είναι σκυλοπνίχτης, πότε είναι καρβουνιάρης! Έχει νησιά που όχι μόνο χρειάζεσαι 24 ώρες να πας στον Πειραιά αλλά και να διανυκτερεύσεις πολλές φορές και πάνω από μία μέρα για να πας από νησί σε νησί.
Είχαμε αναθέσει στο ΕΜΠ να μελετήσει την αναδιάρθρωση του ακτοπλοϊκού. Όμως δεν προλάβαμε.
Και το Μεταφορικό Ισοδύναμο που εφαρμόσαμε πιλοτικά οφείλει να ενταχθεί σε ένα συνολικό σχέδιο για το ακτοπλοϊκό, όπου το Δημόσιο να ασκεί έναν έλεγχο στις τιμές και θα καθορίζει τα δρομολόγια αφού δίνει τόσα χρήματα κάθε χρόνο.
Όπως π.χ. γίνεται για το ΜΕΤΡΟ και τις αστικές συγκοινωνίες.
Ένα τέτοιο σχέδιο θα καθορίζει όχι μόνο τις κύριες ακτοπλοϊκές γραμμές αλλά και θα εξασφαλίζει τις ενδονησιωτικές με ασφάλεια και γρήγορα πλοία.
Ένας δημόσιος ρυθμιστικός φορέας μπορεί να έχει αυτό τον ρόλο.
Στη μελέτη που έκανε το Πανεπιστήμιο Αιγαίου για το Μεταφορικό Ισοδύναμο καταλήγει: "...Απαιτείται η ύπαρξη φορέα (Οργανισμός Θαλάσσιων/Νησιωτικών Μεταφορών) που θα ασχολείται σε συνεχή βάση με την επεξεργασία, την υλοποίηση, την παρακολούθηση, την αξιολόγηση και την προσαρμογή της πολιτικής αυτής, ώστε να εκπληρώνει τους στόχους της που δεν είναι άλλοι από την παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσίες που να βελτιώνουν την ελκυστικότητα των νησιών, συμβάλλοντας στη βιώσιμη ανάπτυξη τους."
Αναφέρει μάλιστα ότι αντίστοιχος φορέας υπάρχει στην Κορσική.
Κι αυτά είναι μόνο παραδείγματα, που δείχνουν όμως πως είναι εφικτές τομές χωρίς ιδιαίτερο κόστος. Αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση.
Κι αυτή θα καταλάβουν οι νησιώτες ότι δεν μπορούν να την περιμένουν από τη σημερινή κυβέρνηση αλλά μόνο από μια πλειοψηφία δημοκρατικών - προοδευτικών δυνάμεων.
Ηλίας Καματερός
αρχιτέκτονας
τ. βουλευτής Δωδεκανήσου
