Μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1933 ακολούθησε το πρόγραμμα λαϊκής στέγασης των Ιταλών[1934-1937] το οποίο περιελάμβανε την οικοδόμηση 600 κατοικιών, μέσα σε 38 μήνες.
Μόλις ολοκληρώθηκαν συμπατριώτες μας τις είπαν οι βίλες[επαύλεις] των φτωχών.
Την κατασκευή τους, την δημιουργία υπαίθριων βρυσών, την ονοματοδοσία και αρίθμηση των τετραγώνων ανέλαβαν διάφορες τεχνικές εταιρείες, μεταξύ των οποίων: η Ιζόλικα, Α.Γιωργαλλή, Μ.Σμαραγδάκη, Α.Τζιρότι, Ν.Πελίτσι, κά.
Στα μέσα του 1936[ή αρχές του 1935] ξεκίνησε η κατασκευή 261 λαϊκών κατοικιών [Case Popolari] στις δυτικές συνοικίες της πόλης Κω, στα Πουζουχτά και στο Κούμπουρνο.
Το κύριο μέρος του πρότζεκτ σχεδιάστηκε από τον Ιταλό Mario Paolini. Προέβλεπε λαικές κατοικίες στο πλαίσιο του σχεδίου ανοικοδόμησης της πόλης μετά από τον σεισμό, με την ανέγερση ολόκληρων περιοχών κοινωνικής κατοικίας, κατανεμημένες σε μια ευρεία λωρίδα δυτικά του Μανδρακίου.
Ο Paolini αναφέρει ότι η σχεδιαζόμενη στέγαση προορίζεται για τον ελληνικό πληθυσμό που προηγουμένως κατοικούσε στην περιτειχισμένη πόλη ή στις γειτονιές που το ρυθμιστικό σχέδιο μετά τον σεισμό τροποποιήθηκε.
Η κατασκευή του πρώτου κτίσματος χρονολογείται το 1935, την ίδια χρονιά παραδόθηκε στους κατοίκους. Μέχρι το τέλος του επόμενου έτους χτίστηκαν 370 σπίτια σύμφωνα με τις σημειώσεις του Paolini.
Η νοτιότερη συνοικία, στην άκρη της πόλης κοντά στο ρωμαϊκό θέατρο, χωρίζεται σε 6 τετράγωνα κατανεμημένα γύρω από μια κυκλική πλατεία (piazza Rotonda). Συνεχίζοντας με κατεύθυνση προς τη θάλασσα, ελαφρώς μετατοπισμένη προς το κέντρο, επικαλύπτει ένα παλιό μουσουλμανικό οικισμό.
Στη θέση της συνοικίας των Βυρσοδεψείων εκτείνεται ο νέος λαϊκός οικιστικός πυρήνας που οδηγεί σε τραπεζοειδές τετράγωνο και το οποίο ακολουθεί, προς την κατεύθυνση της βιομηχανικής ζώνης,μία συνοικία που χωρίζεται από ένα ορθογώνιο οδικό πλέγμα.
Το επιλεγμένο κτιριακό μοντέλο χρησιμοποιεί κυβικούς όγκους διατεταγμένους σε σειρές, σύμφωνα με μεταβλητά επιπεδομετρικά σχήματα.
Τα μικρά μονώροφα κτίρια - σοβατισμένα σε λευκό - σε αντιστοιχία με τετράγωνα ή διασταυρώσεις αναπτύσσονται σε δύο ορόφους με έντονους γωνιακούς συνειρμούς.
Κάθε μια από τις κτιριακές μονάδες έχει ένα μικρό κήπο στο πίσω μέρος και μικρούς κήπους ή πλατείες εισόδου με θέα στο δρόμο. Η τυπολογία για την κοινωνική κατοικία είναι προσανατολισμένη στη μεσογειακή αγροτική αρχιτεκτονική στην απλότητα των γεωμετρικών σχημάτων και στην επιπεδομετρική διάταξη των κτιρίων.
Η υιοθέτηση λιτών στοιχείων και στοιχειωδών λύσεων, χαρακτηριστικών του νησιωτικού σπιτιού ανταποκρίνεται σε οικονομικές ανάγκες που συνδέονται με την αρχή του Existenzminimum, ένα τεχνικό ορισμό για κατοικία διαβίωσης που αφορά τον ελάχιστα αποδεκτό χώρο, την πυκνότητα, τον καθαρό αέρα, την πρόσβαση σε χώρους πρασίνου, στη διέλευση και άλλα τέτοια ζητήματα κατοίκων,που προέβλεπε η λαϊκή κατοικία της εποχής.
Η φυσιογνωμία των επιμέρους κτιρίων εκφράζεται μέσα από ένα διακοσμητικό ρεπερτόριο που αποτελείται από καμάρες, πέργκολες, καμινάδες, γωνιακές κατασκευές κ.λπ.
Σήμερα μόνο η Piazza Rotonda διατηρεί μια ακόμα ευανάγνωστη δομή γειτονιάς.Στις άλλες περιοχές τα περισσότερα από αυτά έχουν μετατραπεί ή αντικατασταθεί από νέες κατασκευές.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Architettura coloniale italiana nel Dodecaneso 1912-1943- S.Martinolli, E.Marrioti
2.Ιστορία των Σεισμών της Κω, 2018-2023
3.Πληροφορίες-φωτογραφίες από την Παρασκευή Ιερομνήμονος -Μαρκογλου και την οικογένεια Grasso, Βάντα και Μάριο.
4.Η αστική ανάπτυξη της Κω κατά την περίοδο της Ιταλοκρατίας [1912-1943]-Ε.Αναγνωστίδου.
5.Συμβολή στη μελέτη της ιταλικής αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου στην πόλη της Κω-Παπαευτυχίου Ιουλία,2012.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Οι λαικές κατοικίες σε αεροφωτογραφία της δεκαετίας του ΄40.
Οδός Πίνδου.
Case Popolari-Λαικές Κατοικίες στην κυκλική πλατεία Piazza Rotonda.
Μ.Αλεξάνδρου.
Οδός Αλικαρνασσού-Κανάρη.
