Τα τελευταία χρόνια τα ξένα είδη ψαριών στη Μεσόγειο συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται με πολύ γρήγορο ρυθμό, καθώς δεν υπάρχουν στο θαλάσσιο περιβάλλον άλλα είδη που να μπορούν να τα αντιμετωπίσουν ή να τα ανταγωνιστούν. Δεν αποκλείεται σε σύντομο χρονικό διάστημα να αποτελέσουν βασικό πρόβλημα όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και γιαόλες τις παραθαλάσσιες Μεσογειακές χώρες.
Ήδη, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λάβει μέτρα για να στηρίξει τα επαγγέλματα που πλήττονται από αυτά. Στις ελληνικές θάλασσες υπάρχουν περίπου 140 νέα είδη. Αυτά που έχουν πάρει και τη μεγαλύτερη δημοσιότητα, είναι τα δηλητηριώδη λεοντόψαρα και οι λαγοκέφαλοι που ήλθαν στην Μεσόγειο περνώντας από το στενά του Σουέζ .
Τα τελευταία δυο χρόνια υπάρχει μεγαλύτερος προβληματισμός για ένα νέο είδος το Plotosus lineatus, ένα ψάρι που μοιάζει με χέλι. Είναι από τα πλέον δηλητηριώδη είδη παγκοσμίως και έχει εμφανιστεί στις θάλασσες του Ισραήλ και της γειτονικής Τουρκίας, χωρίς μέχρι στιγμής να έχει καταγραφεί επίσημα στην Ελλάδα και αυτό είναι θέμα χρόνου. Το μήκος του μπορεί να φτάσει τα 30 εκατοστά. Έχει καφετί χρώμα με άσπρες ή κρεμ λωρίδες. Τα νεαρά είδη κολυμπούν σε ομάδες των 100+ ψαριών σε σχήμα μπάλας, ενώ τα ενήλικα σε ομάδες μέχρι 20.
Το Plotosus lineatus έχει κοφτερά πτερύγια και στα αγκάθια του κρύβεταιένα άκρως τοξικό δηλητήριο, που μπορεί να αποβεί μοιραίο για τον άνθρωπο αν τραυματιστεί από αυτά .
Τις τελευταίες δεκαετίες περίπου 1.000 μη αυτόχθονα είδη ψαριών έχουν εισβάλει κι εγκατασταθεί . Τα περισσότερα από αυτά, όπως το μπλε καβούρι, προέρχονται από την Ερυθρά Θάλασσα ή τον Ινδικό Ωκεανό και φθάνουν στη Μεσόγειο μέσω της διώρυγας του Σουέζ.
Το μπλε καβούρι έφτασε περίπου μια δεκαετία μετά το άνοιγμα της διώρυγας . Έκτοτε, το είδος αυτό έχει καταγραφεί σε διάφορες περιοχές . Ο πολλαπλασιασμός του έχει ενταθεί με την αύξηση της θερμοκρασίας των επιφανειακών υδάτων, λόγω της κλιματικής αλλαγής και με την ένταση της θαλάσσιας κυκλοφορίας.
Αυτό δημιουργεί μεγάλα προβλήματα για τατοπικά οικοσυστήματα, καθώς τα μπλε καβούρια καταβροχθίζουν σχεδόν τα πάντα στο πέρασμά τους.
Παρόλα αυτά αν και η αυξημένη παρουσία των,αρχικά προβλημάτισε τους ψαράδες, τώρα είναι ένα από τα πιο περιζήτητα θαλασσινά είδη,γιατί μπορούν να εξαχθούν και να πωληθούν έως και 90 δολάρια ανά κιλό σε πολλές χώρες όπως στις ΗΠΑ, ενώ στη Ευρώπη αποφέρουν μόνο λίγα ευρώ το κιλό.
Τα τροπικά ψάρια που ήρθαν στη Μεσόγειο από τη Διώρυγα του Σουέζονομάζονται«λεσεψιανοί μετανάστες». Ορισμένα είδη βρίσκονται εδώ και δεκαετίες στην Ελλάδα, όπως το γνωστό ψάρι που αποκαλείται «Γερμανός» και το οποίο εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Κρήτη την περίοδο της Γερμανικής κατοχής στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ,εξού και το όνομα του «Γερμανός». Άλλα είδη είναι πολύ νεότερα, όπως το λεοντόψαρο και ο λαγοκέφαλος. Ειδικά στο Ισραήλ, το 50% των ψαριών σε ρηχά νερά αφορούν «λεσεψιανούς μετανάστες». Το όνομά τους το πήραν από τον Φερντινάν ντε Λεσσέψ τον Γάλλο διπλωμάτη που σχεδίασε και οργάνωσε την κατασκευή της διώρυγας του Σουέζ.
Στη Μεσόγειο η αύξηση της θερμοκρασίας ευνοεί τους «λεσεψιανούς μετανάστες», οι οποίοι βρίσκουν ένα φιλικό θαλάσσιο περιβάλλον για να πολλαπλασιαστούν και επιπλέον δεν υπάρχουν φυσικοί αντίπαλοι που θα ελέγξουν τον πληθυσμό τους. Μόνο στο Αιγαίο η θερμοκρασία έχει ανέβει τα τελευταία 2 χρόνια κατά έναν βαθμό Κελσίου. Από τη στιγμή που η θάλασσα στη Μεσόγειο γίνεται ολοένα και πιο ζεστή, αυξάνεται κάθε χρόνο και ο αριθμός των τροπικών «εισβολέων».
Μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες, διάφοροι φυσικοί μηχανισμοί λειτουργούσαν προστατευτικά, ανακόπτοντας το πέρασμα πολλών ειδών προς τη Μεσόγειο, όπως, το πλάτος της διώρυγας που ήταν μικρό, το βάθος της ρηχό και το μήκος της μεγάλο, με αποτέλεσμα να μη διευκολύνεται η διέλευσή των ψαριών.Επιπλέον η διώρυγα του Σουέζ περνούσε μέσα από λίμνες με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, που αποτελούσαν ένα αφιλόξενο περιβάλλον για την πλειονότητα των ειδών. Ήταν ένα φυσικό «φράγμα» που σταματούσε τα διάφορα είδη να περάσουν . Το 2015 η Αίγυπτος πραγματοποίησε τα εγκαίνια της νέας διώρυγας. Παρά τις προειδοποιήσεις από περιβαλλοντικές οργανώσεις, το Κάιρο προχώρησε κανονικά στη διαπλάτυνση της παλαιάς διώρυγας προκειμένου μεγάλα εμπορικά πλοία να περνούν με άνεση και πιο γρήγορα. Ωστόσο, μαζί με τα πλοία περνούν πλέον ευκολότερα και σε μεγαλύτερο αριθμό οι «λεσεψιανοί μετανάστες», καθώς έχει μειωθεί επιπλέον και η αλατότητα του νερού.
Το πρόβλημα δεν είναι μονόπλευρο και δεν αφορά μόνο μια χώρα, αλλά απαιτείται συνολική προσέγγιση και συντονισμένη δράση.
Το μπλε καβούρι δεν είναι το μόνο χωροκατακτητικό είδος που έχει εγκατασταθεί στη Μεσόγειο. Ο λαγοκέφαλος (Siganusrivulatus και Siganusluridus), ένας άλλος εισβολέας, καταβροχθίζει τηνυποθαλάσσιαβλάστηση που είναι βασικός βιότοπος για τα άλλα τοπικά είδη, μειώνοντας την έως και 65% στην Ελλάδα και την Τουρκία.
Ένα άλλο είδος που έχει εμφανιστεί στη Μεσόγειο προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία. Το λεοντόψαρο (Pteroismiles) που θεωρείται το πιο επιζήμιο είδος, είναι εξαιρετικά επιθετικό και διαθέτει άγρια δηλητηριώδη αγκάθια. Αφού εγκαταστάθηκε στις νότιες και ανατολικές περιοχές της Μεσογείου, τώρα κατευθύνεται δυτικά και βόρεια προς το Αιγαίο και το Ιόνιο Πέλαγος. Το λεοντόψαρο τρώει μεγάλες ποσότητες μικρών ιθαγενών ψαριών και καρκινοειδών και το στομάχι του μπορεί να επεκταθεί έως και 20 φορές από τον αρχικό του όγκο .
Οι εμπειρίες από άλλα μέρη του κόσμου δείχνουν ότι τα είδη αυτά μπορεί να προκαλέσουν μεγάλη μείωση της βιομάζας μιας περιοχής.
Τις τελευταίες δεκαετίες, υπήρξε μια έκρηξη στον αριθμό των ξενικών ειδών που εγκαταστάθηκαν στη λεκάνη της Μεσογείου, με καταστροφικές συνέπειες για τα τοπικά είδη . Εναλλακτικές λύσεις σε οικονομικό επίπεδουπάρχουν και άρχισαν να τιςεφαρμόζουν οι Κύπριοι. Ανακάλυψαν ότι με τον κατάλληλοκαθαρισμότων δηλητηριωδών τμημάτων,όπως κάνουν στην Ιαπωνία μεκαλάεκπαιδευμένους τεχνικούς , τα θαλασσινά αυτά είδη είναι γευστικότατα και η τιμήτουςφθάνει τα 30 ευρώ ανά κιλό,ενώ τωνμπλεκαβουριών όπως προείπαμε η τιμήφθάνεικαι τα 90ευρώ και αυτό σε μη ευρωπαϊκές αγορές, προς στιγμή τουλάχιστον.
Ξενοφών Φανουρίου, Ωκεανογράφος και Γεωλόγος
Plotosus lineatus ένα από τα πλέον δηλητηριώδη θαλάσσια είδη
