Α. Τα δημόσια αφιερώματά-αναφορές στο έργο του Μανώλη Χατζηγιακουμήπιστοποιούν την αξία τουσε πανελλαδικό επίπεδο. Διαβάσαμε, ακούσαμε και ζήσαμε την πολιτιστική και πολιτική σημασία του έργου του.
Β.Την δεκαετία ου 1980, όταν η Κως βρισκόταν στον κολοφώνα του μετασχηματισμού της από αγροτικήκοινωνίασε χώρο υπηρεσιών τουρισμού.Όλοιδούλευανγύρω από τον μεγάλο στόχο της δημιουργίαςτουριστικώνέργων.Ο κ. Μ.Χ. τότε έβαλε‘’επί τάπητος’’ μια διαφορετικήπρόταση για την ανάπτυξη. Το Ασφενδιου, τότε,άδειασε από τον πληθυσμό του. Το κεφαλοχώρι των 3.000 κατοίκωνσε μια 10-ετία μετατράπηκε σε νεκρή πολιτεία!Ενα κουφάρι που τα κτήρια, οι φυσικέςτου ιδιαιτερότητες και οι λιγοστές δημοτικές υποδομές, μιλούσαν για το σημαντικό του χθες. Η πρόταση του ΜΧ ηταν το ξαναζωντάνεμα του χωριού μέσα από νέες δραστηριότητες,συμπληρωματικές και διαφορετικές από αυτές του θυελλώδους τουριστικού μετασχηματισμού. Μίλησε για την κατεύθυνσηκαι προς τονπολιτισμό, την επιμόρφωση και τηνδημιουργική ψυχαγωγία. Μίλησε έμπρακτα για τον συνδυασμό της κουλτούρας με την‘’δυναμική της ελεύθερης αγοράς του τουρισμού’’! Αυτό γίνονταντότε (και γίνεταιακόμη) στο νησί μας (στα νησιά μας). Η σημασία και ο πλούτος των παραδοσιακών οικισμών της Ελλάδας εκείνη την εποχήσυζητιόνταν στους πανεπιστημιακούς κύκλους και στην πολιτική ηγεσία. Ο Μ.Χ. μας έθεσε το θέμααγοράζοντας και επισκευάζοντας με προσοχή, με την συνδρομή και της αρχιτεκτονικής σχολής του ΕΜΠ (άρθρο του κ. Τάση Παπαϊωάννου), με σεβασμό στην διατήρηση των λεπτομερειών τους και των εσωτερικών τους εγκαταστάσεων. Η βάσηείχεδημιουργηθεί για την ‘’διατήρηση της μορφής της Πέρα Γειτονιάς’’ του Ασφενδιου χάριν της δικής του πρωτοβουλίας. Εκ του αποτελέσματος δεν ανταποκριθήκαμε στην πρόταση του Κυβερνόντες και Δήμος.
Γ.Το δεύτερο σημείο που μας αφοράτοπικά είναι η καταγραφή τηςΛαϊκήςπαράδοσης από την βυζαντινή περίοδο μέχρι την κοινωνικήμετάβαση στην τουριστική μονοκαλλιέργεια.( Όχι βεβαίως πως δεν μας αφορά η μεταφορά των Ομηρικώνέργων στην σύγχρονηγλώσσα και η εργασία του για τον Εθνικό Ποιητή).
Το τρίτο σημείο ηταν η κατασκευή τη διώροφης μονοκατοικίας του στην περιοχήανάμεσα Ευαγγελίστρια-Ζιά-Ασώματος που τάραξε τον χώρο των μηχανικών και με την άρνηση της τότε Αρχιτεκτονικής επιτροπής να αποδεχθεί τα στοιχεια μοντερνισμού που εμπεριείχε η κατοικία. Ακολούθησε η αντιπαράθεση του με την ίδιες αντιλήψεις στην πρόταση του για την κατασκευή ενόςισογείου καταστήματος στο μεγάλοκτήμα τουαναμεσά στην Αλυκή Τιγκακίου και την Θάλασσα. Γεγονότα με συγκρούσεις και πικρούς σχολιασμούς που δεν ξεχάστηκαν από όλους εμάς που τα ζήσαμε, αλλά και από τον Μ.Χ.
Δ. Η ζωή το έφερε να μιλήσουμε για πρώτηφορά ( και δυστυχώς για μας τελευταία) για ένα τρέχοντεχνικήςφύσης πρόβλημα πριν από ένα μήνα. Η ευκαιρία να γυρίσουμε στα τοπικά θέματα ανάπτυξης και προοπτικών για το νησί μας ηταν μοναδική.
--- Γιατί δεν προχώρησε το σχέδιο σας για την ‘’πέρα Γειτονιά’’ και τι βλέπετε για αύριο; Ξέρετε, πολλοί εδώ σας κατηγορούν ότι με την αγορά πολλώνσπιτιών που μένουνκλειστά,μπλοκάρατε την ανάπτυξη και την ζωή στον οικισμό!
--- Το σχέδιο ηταν καλά αρθρωμένο άλλα ήθελε την υποστήριξη από την πολιτική ηγεσία Εθνική και Τοπική. Δυστυχώς παρά το ότι η περίοδος ηταν καλή, οι χρηματοδοτήσεις στον τουρισμό ηταν τεράστιες, η δική πρόταση μας δεν υιοθετήθηκε και δεν εντάχθηκε σε υποστηρικτικόπλαίσιο. Όμως και η τοπική ηγεσία θα έπρεπε να το είχευιοθετήσει και να το προωθήσει με δικά της βήματα. Για παράδειγμα ο καθορισμός των ορίων και των όρων δόμησης στο Ασφενδιου ήταν θεμελιώδες. Το σχέδιοείχεδιαφορετικήκεντρικήιδέα και ήταναντίθεση με την βολική χωρίς όρους τουριστική ανάπτυξη. Γι αυτό δεν βρήκε πολιτική στήριξη. Τώρα μιλώ και σχεδιάζω την δημιουργία ενός ιδρύματος για την διαχείριση των ακίνητων μου που ελπίζω να ξεπεράσω τα προβλήματα υγείας για να δώσω την μορφή που θέλω. Όσο για τις μεμψιμοιρίες των συμπατριωτών μας η απάντηση είναι αυτονόητη.Μόνο ένα μικρότμήμα του οικισμού συντηρήθηκε από μένα, μικρό σε έκταση για να καθορίσει την τύχη του οικισμού όπως την δημιουργούσε η τοπική κοινωνία.
---Η καταγραφή των στοιχείωνλαϊκούπολιτισμού του νησιού μας έχει ολοκληρωθεί με η οργάνωση του υλικού και αρχειακή του επεξεργασία και σκοπεύετε να κληροδοτήσετε ένα τμήμα του στηνΔήμο της Κω;
---Στο μεγαλύτερο μέρος του είναι αναρτημένο στο Κέντρο Ερευνών και Εκδόσεων (https:e-kere.gr)που διαχειρίζομαι. Όμως και εδώ χρειάζονται κάποιες συμπληρώσεις. Όσο για το τι συγκεκριμένο θα αφήσω στον Δήμομακάρι να υπήρχε η κατάλληληδημοτικήυποδομή να φιλοξενήσει και να συντηρήσει αυτό το αρχείο!
--- για τις συγκρούσεις σας με την τοπική ομάδα των μηχανικών για το σπίτι στο Ασφενδιου και των οικολόγων για το κτήμα στην Αλυκή νιώθετε πικρία;
--- Πικρία όχι, γιατί ξέρω ότι αυτά συμβαίνουν.Υπήρξε όμως αδικία και υπερβολή. Στο δεύτερο θεμα και σεις είχατε μια εμπλοκή! Το σπίτι μου ηταν προϊόν ενός γνωστούαρχιτέκτονα, ηταν έξω από τον βασικό πυρήνα του Χωριού και ηταν τουλάχιστονατυχείς οι αντιδράσεις. Ένα σπίτιδιακοπών σε μια θέση που ο χώρος και η ελεύθερηθέαση στον κάμπο του Ασφενδιου την θάλασσα και τα μικρασιατικάπαράλια ηταν το κύριοπροσόν που ο σχεδιασμός αναδείκνυε. Για το κατάστημα στην Αλυκή φανταστήκατε ότι ο στόχος μου ηταν ένα μαγαζί για την εξυπηρέτηση του μαζικού τουρισμού. Ο στόχος ηταν η δημιουργία ενός χώρουπεριβαλλοντικήςπληροφόρησης και επιμόρφωσης με χαμηλήςέντασης ψυχαγωγία που θα δούλευευποστηρίζοντας τον χώρο της Αλυκής και όχι επισκιάζοντας τον. Και τι έγινε από τότε στην Αλυκή; Πολύ μεταγενέστερα, σχεδόν μετα από 10 χρόνια θεσπίστηκε η προστασία της (2002).
Ε.---Στην πολύ συγκινητική η κηδεία του στο νεκροταφείο του Ασωμάτου, ‘’Επέστρεψε για να συναντήσει στην γενέθλια γη του την μητέρα του’’. Τα ερωτήματα που πολύ έγκαιρα μας έθεσε με την ζωή και το έργο του ο Μ.Χ. μένουναναπάντητα. Η αποδημία του δεν μας απαλλάσσει ευθυνών και υποχρεώσεων αφού το έργο του θα συνοδεύειεμάς και τις επόμενες γενιές.
Ζ. Είναι αποδεκτό από όλους εμάς η πατρίδα μας, η Κως, με τόσα 5-στερα ξενοδοχεία επιδοτημένα αδρά από την κυβέρνηση και τον τοπικό δήμο να μην διαθέτει ένα πολιτιστικό χώρο ικανό να φιλοξενήσει τα έργα των σπουδαίων παιδιών της;
Ν. Μυλωνάς
