1.Απὸ τὴν Κῶ μᾶς ἦλθαν λυπηραὶ εἰδήσεις.
Ολόκληρον σχεδὸν τὸ μεταλύτερον χωρίον τῆς νήσου, ἡ ᾿Αντιμάχεια, κατεστράφη ὑπὸ σεισμοῦ, στις 28 Φεβρουαρίου 1926 και ώρα 20.15. Υπάρχουν δὲ δυστυχῶς καὶ ἀνθρώπινα θύματα, δύο νεκροὶ καὶ πολλοὶ τραυματίες.
Αἱ πληροφορίαι αἵτινες μᾶς ἔρχονται ἀπὸ τὸν τόπον τοῦ ὀλέθρου είναι συγκινητικώταται. Πολλαὶ δεκάδες οἰκογενειῶν, πληγεῖσαι βαρύτατα ὑπὸ τῆς καταστροφῆς, ἔχουν ἄμεσον ἀνάγκην περιθάλψεως. Καὶ ἐπικαλοῦνται τὴν ἀντίληψιν τῶν συμπατριωτών των εἰς τὰς πικρὰς στιγμὰς τῆς δυστυχίας των.
Η εφημερίδα «Δωδεκάνησος» ἀπευθυνομένη πρὸς τοὺς ἀναγνώσεις της, ποιεῖται θερμοτάτην ἔκκλησιν ὑπὲρ τῶν σεισμοπαθών. Εὐχαρίστως δὲ θὰ δεχθῇ πᾶσαν εἰσφορὰν διὰ νὰ τὴν μεταβιβάσῃ εἰς τὴν συσταθεῖσαν ἐν Κῶ Επιτροπήν,Μέχρι τῆς στιγμής μᾶς ἀπέστειλον : ΑΝΩΝΥΜΟΣ, Γρ. 4, 1.000.
Θὰ ἦταν ὑποθέτομεν, ἀντίθετον τόπον πρὸς τὰ συναισθήματα τη᾽ ὧν τὴν στιγμὴν αὐτὴν κατεχόμεθα ἐκ τῆς λυπηράς εἰδήσεως τῆς καταστροφῆς τῆς ᾿Αντιμαχείας τῆς Κῶ ὑπὸ τῆς φοβεράς σεισμικής δονήσεως, ἡ ὁποία τὴν συνεκλόνισεν καὶ πρὸς τὰ στοιχειώδη αἰσθήματα τοῦ ἀνθρωπισμοῦ, ἐὰν προσεπαθούσαμεν νὰ κάμομεν πνεῦμα καὶ νὰ χαριτολογήσωμεν ἐπάνω εἰς καπνίζοντα ἐρείπια καὶ ἐνώπιον ποταμοῦ δακρύων δυστυχίας καὶ ἀπογνώσεως.
2.Εδιάβασα κάπου ότι ένας δημόσιος υπάλληλος, τηλεγραφῶν εἰς τὴν Κυβέρνησιν του τὴν ἔκρηξιν μιᾶς μεγάλης πυρκαϊας, ἐπρόσθεσε μεταξὺ ἄλλων, «το θέαμα ήτο μεγαλοπρεπές»! Αυτό ἤρκεσε διὰ νὰ καταδικασθῇ ὁ ὑπάλληλος αὐτὸς εἰς τὴν ἐσχάτην τῶν ποινῶν. Καὶ ἡ ἐν λόγῳ Κυβέρνησις προέβη εἰς τὴν καταδίκην αὐτήν, διότι ἐσχημάτισε, φαίνεται, τὴν ἐντύπωσιν, ὅτι ἡ μεγίστη τραγικότης μιας μεγάλης καταστροφῆς, ἦτα διὰ τὸν ὑπάλληλόν τῆς αὐτὸν μία θαυμασία ρωμάντσα καὶ τὰ ὁλοκαύτωμα - κεῖνοι μὲ τὰ ἑκατομμύρια τῶν ζημιῶν καὶ τῶν χαμὸν ἀνθρωπίνων ὑπάρξεων, εὐτελῆς θυσία πρὸ τῆς ἀπολαύσεως του... μεγαλοπρεπούς θεάματος.
Το τηλεγράφημα τὸ ὁποῖον μᾶς διεβίβασε τὴν λυπηρὰν εἴδησιν μᾶς λέγει «Ισχυρά σεισμική δόνησις» ἐσημειώθη εἰς στὰ Δωδεκάνησα καὶ ἰδίως εἰς τὴν νῆσον Κῶν, ὅπου τὸ χωρίον Αντιμάχεια κατεστράφη ἐξ ολοκλήρου.
Εκ τῶν 600 περίπου οικιών αὐτοῦ δὲν ἔμειναν όρθιοι στον μόνον 5 καὶ ἐκ τῶν 3 ἐκλησσιῶν διεσώθη μόνον μία. Εὐτυχῶς όπως βλέπετε δεν υπάρχουν ἀνθρώπινα θύματα, παρὰ μόνον δύο νεκροὶ καὶ μερικοὶ πληγωμένοι.Κατὰ τὸ τηλεγράφημα, όπως βλέπετε δὲν ὑπάρχουν παρὰ μόνον δύο θύματα. Αὐτὴ εἶναι δυστυχῶς ἡ γενικὴ ἀντίληψις, ἡ ὁποία ἐπικρατεῖ σήμερον. Νὰ θεωροῦνται, δηλαδή, θύματα της καταστροφής μόνον ἐκεῖνοι ποὺ πεθαίνουν.
Καὶ ἐκεῖνοι που μένουν εἶναι... μακάριοι. Την γλήτωσαν, βλέπετε, φθηνά, κατὰ τὴν λαϊκὴν ἔκφρασιν. Δηλαδὴ ἔσωσαν τὴν ζωήν των. Αλλ' όχι, κύριοι ιδεολόγοι. Τὰ πραγματικά θύματα μιας καταστροφῆς δὲν εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ πεθαίνουν ἀλλ' ἐκεῖνοι ἀκριβῶς τοῦ μένουν. Ἐκεῖνοι ποὺ βλέπουν καὶ αἰσθάνονται τὴν γύρω των ἐρήμωσιν ἐκεῖνοι ποὺ ἀτενίζουν με μεγαλύτερο τώρα δέος, τὸ πρόβλημα της ζωής. Εκείνοι που πλανώνται σαν σκιαί μέσα εἰς τὰ ἐρείπια του παρελθόντος των καὶ τοῦ σκοτεινοτέρου ἤδη μέλλοντός των. Αὐτὰ εἶνε τα πραγματικά θέματα της καταστροφῆς, τὰ ὁποῖα πρέπει νὰ θρηνήσωμεν καὶ νὰ προσπαθήσωμεν νὰ ἀνακουφίσωμεν, ἀνοίγοντες τα βαλάντια μας πλούσιοι καὶ πτωχοί.
Κατέπεσε λοιπὸν εἰς ἐρείπια, ἡ ᾿Αντιμάχεια, τὸ ὡραιότερον καὶ ἐπιφανέστερον χωρίον τῆς παγκοσμίου φήμης διὰ τὰ εξανδρον αὐτῆς κατὰ τὴν ἀρχαιότητα Νήσου Κω.
Αι λευκαί οικίαι της κατάκεινται εἰς σειρὰν ἐρειπίων μεταξὺ τῶν καταπρασίνων, ὡς κήπων ἐαρινῶν, ἀγρῶν της .Ἐκ τῶν ἐξακοσίων οἰκῶν καὶ τριῶν εκκλησιών της, μία μόνη ἐκκλησία και οἰκίαν ἐσώθησαν ἀπὸ τὴν θεομηνίαν.
Ο υποχθόνιος δαίμων, ὁ ἀντιπροσωπευόμενος ἀπὸ τὸ παρακείμενον ηφαίστειον τὸ ἐπὶ τῆς Νήσου Νισύρου, τὸ καλούμενον ἐπιτοπίως «Ακωλος» ὤμοσε τὴν τελείαν καταστροφήν του.
Πρὸ 100 ἐτῶν περίπου, κατὰ τὴν Εθνικὴν ἐπανάστασιν του 1821, η Αντιμάχεια υπέστη άλλου είδους καταστροφήν. Οι κάτοικοι τῆς ᾿Αντιμαχείας μαζί μὲ τοὺς κατοίκους τῆς παρακειμένης κώμης Καρδαμαίνης συνώκουν ἐντὸς τοῦ φρουρίου τοῦ κειμένου μεταξὺ τῶν δύο χωρίων. Οι τοίχοι του φρουρίου τούτου καὶ ἰδίως οἱ πρὸς βορράν πύργοι και Πύλη του σώζονται κατὰ τὸ πλεῖστον καὶ σήμερον ἀκέραιοι. ᾿Αλλὰ οἱ οξείαι ἔχουν πέσει εἰς σωρόν ἐρειπίων καταστραφεῖσαι ὑπὸ τῶν Τούρκων. Κατ' ἐκείνην τὴν ἐποχὴν στρατός Τουρκικός, Ζεϊμπέκ ἀπὸ τὴν ἀντίπεραν Ανατολήν, ἰδίως ἀπὸ τὰ μέρη του Αιδίν, ἐστάλησαν προς φρούρησιν τοῦ ἐπικαίρου τούτου σημείου καὶ ἐνεκατεστάθησαν ἐντὸς αὐτοῦ. Ἀλλ' οἱ Ἕλληνες κάτοικοι της κωμοπόλεως, πολίχνης τότε, ἐλεύθεροι συνειθισμένοι να ζῶσιν ἀπὸ ἀρχαιοτάτων χρόνων, δεν δυνήθησαν να συζήσωσιν μετὰ τῶν δυναστῶν, καὶ κατόπιν ἀπειλῆς σφαγής ηναγκάσθησαν νὰ ἐξέλθωσι τοῦ φρουρίου καὶ νὰ ἐκπατρισθώσιν.
Εὐτυχῶς ὁ ἐκπατρισμός τότε δεν είχε την σημερινὴν μορφήν, διότι οἱ τότε Τούρκοι εφρόνουν, ὅτι ὁ ἄπιστος ραγιάς των ήτο υλικόν χρήσιμον δι' αὐτούς. Ένεκα τούτου οἱ κάτοικοί του δεν αποκρύνθησαν πολύ, ἀλλὰ συναίσθησαν εἰς τὰς παρακειμένας ἀγροικίας των, οἱ μὲν κατελθόντες προς Νότον παρὰ τὴν θάλασσαν, όπου ίδρυσαν την σημερινὴν Καρδάμαιναν, οἱ δὲ πρὸς Βορράν, πλησιέστατα, μόλις ημίσειαν ώραν ἔξω τοῦ φρουρίων. Εκεῖ ἔχοντες ἀγροικίας μεταξύ τῶν κτημάτων των διὰ τὴν φύλαξιν τῶν κτηνῶν καὶ τῶν γεωργικών εργαλείων των, διερρύθμισαν αὐτὰς καὶ τὰς ἔχρησειμοποίησαν εἰς μονίμους κατοικίας.
Διὰ τοῦτο ἡ ᾿Αντιμάχεια, καίτοι μικρὸν χωρίον, ἀριθμοῦν περὶ τὰς 500 είχε οικίας έχει έκτασιν ἴσην προς μίαν πόλιν, δηλ 1-4 χιλ. μήκους και πλάτους. Διότι εκάστη οικία περιβάλλεται από ἀγροῦ 5-10 στρεμμάτων, ο οποίος καλείται «αποστροφή» και είναι πλήρης καρποφόρων δένδρων ὡς ἐπὶ τὰ πλείστον, ενώ ο περίβολος, ο «φραγμός » περιβάλλεται συνήθως ὑπὸ τοῦ ευόσμου σχοίνου.
Κεῖται δὲ ἡ 'Αντιμάχεια σχεδόν εἰς τὰ κέντρον της νήσου επί ράχεως ύψους 100-150 μέτρων ὑπὲρ τὴν θάλασσαν έχουσα ἐλεύθερη τὸν ορίζοντα κατά 80% ὅλα ἐκτὸς μόνον πρὸς τὰ ΝΑ ὅπου κείται τὸ ὅρος «Δίκαιος».
3.Διατί μόνη ή Αντιμάχεια ἐξ ὅλων τῶν χωρίων τῆς νήσου ἔπαθε τόσον μεγάλην καταστροφήν, δύναται να εξηγηθεί ως εξής:
Η νήσος Κω εξαπλοῦται ἐντὸς τοῦ κόλπου τῆς Κνίδου με διεύθυνσιν ἐξ Ανατολῶν προς Δυσμάς. Είνε νήσος στενὰ καὶ μικρὰ ἔχουσα εἰς τὸ ἀνατολικών αὐτῆς ἄκρον ἐν εἴδει κεφαλῆς τὸ δασώδες καὶ κατάφυτον όρος «Δίκαιος» καλούμενον ύψους 800 περίπου μέτρων, εἰς τοὺς πρόποδες τοῦ ὁποίου ἐπὶ ἐπιπέδου ὀλίγα μέτρα ὑπὲρ τὴν ἐπιφάνειαν τῆς θαλάσσης εἶναι ἐκτισμένη η ομώνυμος πρωτεύουσα Κῶς καὶ δύο ἐκ τῶν κυριωτέρων χωρίων τὸ «Ασφενδιού» καὶ τὸ «Πυλί». Έπειτα τὸ ἔδαφος στενοῦται καὶ συγχρόνως ὑψοῦται ἀπὸ τὰ δύο μέρη της θαλάσσης εις ύψος 100-150 μέτρων και ἐπὶ τῆς ράχεως, η οποία σχηματίζεται τοιουτοτρόπως εἶνε ἐκτισμένη ή Αντιμάχεια. Ακολούθως το έδαφος χαμηλούται καὶ στενοῦται συγχρόνως μέχρι πλάτους 2-3 χιλ. μόλις, εκείθεν δὲ ἀρχίζει να ὑψοῦται πάλιν εἰς σχῆμα στρογγύλον, ο ὄγκος τῆς «Κεφάλου», η οποία εκτείνει καὶ εἰς εἶδος χερσονήσου εἰς τὸ ουραίον ἄκρον τῆς νήσου.
Εκατέρωθεν τῆς Κῶ κείνται δύο νησοι, η Κάλυμνος προς Β. καὶ ἡ ηφαιστειώδης Νίσυρος πρὸς Ν. Τὸ ἠφαίστειον τῆς νήσου ταύτης ὁμοιάζει πρὸς τὸ τῆς Θήρας. Ἐνῷ ἐπὶ δεκάδας ἐτῶν κοιμάται ήσυχον, χωρίς σημεία ζωής, έξαφνα ἐγείρεται, σείει τὸ ἔδαφος τριγύρω του και προκαλεῖ ἐνίστε μὲν ζημίας, πάντοτε δε φόβον εἰς τοὺς περιοίκους. Μὲ τὸ ἠφαίστειον τοῦτο γειτονεύει ἐξ ὅλων τῶν χωρίων τῆς Κῶ πολὺ μᾶλλον ἡ ᾿Αντιμάχεια, συνδεομένη σχεδόν μετ' αὐτοῦ διὰ τῆς μεταξύ των δύο ευρισκομένης νησίδος το «Υαλί» η οποία έχει περίεργον γεωλογικὴν σύνθεσιν, αποτελουμένη όλη ὡς λέγουσιν, ἐξ ἐλαφρού λίθου, Κρατίδος, ποροῦ.
Οὕτως ἐξηγεῖται, διατί ἐξ ὅλων τῶν χωρίων τῆς Κῶ ἡ ᾿Αντιμάχεια ἔπαθε μεγίστην ζημίαν, σχεδόν καταστροφήν. Τα μὲν πρὸς Ἀνατολῆς χωρία προφυλάσσει ο Δίκαιος, ἡ δὲ Κέφαλος αποτελεί τρόπο τινά ιδιαίτερον γεωλογικόν σύστημα ἀνεξάρτητον τῆς Κω. Μόνη δὲ η Αντιμάχεια εἶνε εκτεθειμένη εἰς τὴν μανίαν τοῦ ἠφαιστείου.
4.Τώρα ή ᾿Αντιμάχεια κεῖται ἐκτάδην με κατεστραμμένους τους τοίχους τῶν οἰκῶν της, κατὰ γῆς τῆς στέγας καὶ τὰ δώματα τῶν οἰκῶν, καὶ γυμνοὺς καὶ θρηνοῦντας τοὺς κατοίκους της. Ποιος θα τὴν συντρέξει: Ποῖος θὰ τὴν βοηθήση; Τὰ ἐν τῇ ξένη τέκνα της δὲν εἶναι δυστυχῶς ἀρκετὰ πλούσια, ὥστε νὰ δυνηθώσι μόνα των νὰ ἐπαρκέσωσιν εἰς τὰς ἀνάγκας τόσον μεγάλης συμφοράς.
᾿Αλλὰ ἀπὸ τὸν κόσμον οὐδέποτε ἔλειψαν τὰ γενναία αἰσθήματα, ἡ φιλαδελφία καὶ ἡ φιλανθρωπία. Οι γενναίοι Δωδεκανήσιοι δεν θ' αφήσωσι χωρίς παρηγορίαν τοὺς ἀτυχήσαντας αδελφούς Αντιμαχίτας. Τι λέγω, όχι μόνον αυτοί. Ο Ελληνισμός αείποτε εἰς κάθε δύσκολον περίστασιν δὲν ώκνησεν οὐδ᾽ ἐπὶ στιγμὴν νὰ ἔλθῃ ἐπίκουρος εἰς τὰς δύσκολους στιγμές, ας διέρχονται τὰ τέκνα του.
Θάρρος, ἀδελφοί. Ολίγη υπομονή και έρχεται σπεύδουσα, η συνδρομή των αδελφών σας πρὸς ἐπούλωσιν καὶ θεραπείαν τῶν ἀνελπίστων δεινών σας.
5.Οφείλομεν δυστυχῶς νὰ ὁμολογήσωμεν ότι, μέχρι τῆς στιγμής τουλάχιστον, ὁ ἔρανος ὑπὲρ τῶν σεισμοπαθῶν τῆς ᾿Αντιμαχείας δὲν ἀπέδωκεν τὰ ἀποτελέσματατα τὰ ὁποῖα ἀννεμένομεν. Δὲν ἐξετιμήθη δυστυχώς τὸ μέγεθος τῆς συμφοράς, ἥτις ἐπαναλαμβάνομεν καὶ πάλιν ἐὰν δὲν ἦτο εὐρείας εκτάσεως, ὑπῆρξεν όμως τελείως καταστρεπτικὴ διὰ τὸ χωρίον Αντιμάχεια, τὸ ὁποῖον δὲν ὑφίσταται πλέον, μεταβληθὲν ἀπὸ τὴν μίαν ἕως τὴν ἄλλην αὐτοῦ ἄκρην εἰς ἐρείπια.
Καὶ εἰς ἐπίμετρον, εἰ δυστυχεῖς Αντιμαχεῖται ὑπέστησαν κατὰ τραγικῶς εἰρωνικόν τρόπον τὴν ὑποπτον φιλανθρωπίαν τῶν Φασιστῶν τῆς Ρόδου. Οι τελευταῖοι οὗτοι - έσπευσαν πράγματι ἀμέσως με φορτίων ξυλείας διὰ νὰ ἀνεγείρουν παραπήγματα πρὸς στέγασιν τῶν σεισμοπαθῶν. Ἀλλ᾿ ἀνηγέρθησαν τέσσαρὰ ἐν ὅλῳ παραπήγματα ἐντὸς τῶν ὁποίων ἐκάλεσαν ἵνα στεγασθοῦν τὰς ἑκατοντάδας τῶν ἀστέγων.
Εἶνε, υποθέτομεν, τοῦτο ἀρκετὸν διὰ νὰ ἀνακαλέσῃ εἰς τὸ καθῆκον της τὴν ἐγνωσμένην Δωδεκανησιακὴν ἀλληλεγγύην τὴν ὁποίαν, τόσον, τονίζομεν, ειρωνικῶς ἐκθέτει ἡ ὕποπτος φασιστική φιλανθρωπία, ἡ ζητοῦσα νὰ στεγάσῃ ἑκατοντάδας ἀνθρώπων εἰς τέσσαρα παραπήγματα !!
Τα παραπάνω έγγραφαν οι εφημερίδες για τον τρομερό σεισμό που ρήμαξε την Αντιμάχεια.
6.Ο σεισμός της 28ης Φεβρουαρίου 1926, συνέβη το βράδυ. Ήταν χερσαίος μικρομεσαίου μεγέθους σεισμός που έσεισε βίαια την Αντιμάχεια αλλά όχι το νησί.
Το επίκεντρο της σεισμικής δόνησης των 5,4R αυτή την φορά ήταν η περιοχή του Κιαχίτη της κοινότητας Αντιμάχειας. Μια περιοχή που βρίσκεται μόλις 600 μέτρα από το αεροδρόμιο της Κω.
Προκάλεσε σοβαρές ζημιές στα σπίτια του χωριού και εξαιτίας των επαναλαμβανόμενων δονήσεων είχε ως αποτέλεσμα να μετοικήσουν αρκετές άστεγες οικογένειες της Αντιμάχειας, υπό την καθοδήγηση του Μανώλη Γκίκα, σε παραλιακή τοποθεσία και να ιδρύσουν τον οικισμό που σήμερα ονομάζεται Μαστιχάρι. Αλλοι Αντιμαχείτες μετανάστευσαν στην Κω, αφού είδαν ότι η πρωτεύουσα δεν έπαθε ζημιές.
Τα πράγματα θα μπορούσαν να πάνε πολύ χειρότερα. Όμως το σχετικό μικρό μέγεθος του σεισμού [μέγεθος 5.4], ο αραιοκατοικημένος οικισμός με ελάχιστα διώροφα αλλά και η γεωμετρία του ρήγματος του Κιαχίτη στάθηκαν με το μέρος των Αντιμαχειτών.Ή κάποιος προσεισμός ή ακόμη θόρυβος μπορεί να τους έβγαλε από τα σπίτια πριν από τον κύριο συμβάν.
Από τον σεισμό τραυματίστηκαν 200 κάτοικοι του χωριού. Η ιταλική διοίκηση δεν δέχθηκε καμία ελληνική βοήθεια από το εξωτερικό.Τις πρώτες βοήθειες παρείχαν Ιταλοί στρατιώτες, Κώοι και Καλύμνιοι πολίτες.
Οι Ιταλοί έδωσαν δάνεια για να ξαναφτιαχτεί ο οικισμός. Μετά από μία περίπου πενταετία τουλάχιστον το 80% του οικισμού είχε επανέλθει στην κανονικότητα.
Ηταν ο μεγαλύτερος σε μέγεθος γνωστός χερσαίος σεισμός του νησιού.Το ρήγμα που έδωσε το σεισμό είναι σχετικά νέο, απρόβλεπτο, όμως παραμένει ενεργό.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που ενεργοποιήθηκε, υπάρχουν ενδείξεις ότι μεταξύ 160-180 μ.Χ ίσως είχε κάνει κάτι ανάλογο.
Αυτό που διδάσκει ο σεισμός της Αντιμάχειας είναι ότι μετά από ένα ισχυρό σεισμό θα σταθείς στα πόδια σου μόνο με δικά σου μέσα και ένα σχεδιασμό που από πριν πρέπει να έχεις έτοιμο στο συρτάρι.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Με πληροφορίες από άρθρα των εφημερίδων της εποχής[Δωδεκάνησος, Ροδιακή].
2.Φωτογραφία του Δ.Γιαννιού, ο σεισμός του 1926 κατέστρεψε τον Ναό των Αποστόλων της Αντιμάχειας. Οι Γερμανοί ισοπέδωσαν τον ναό με νάρκες και στην θέση του έκτισαν αποθήκη και θέατρο.
3.Αντιμάχεια Κώα-Γ.Μαστορόπουλος
Εφημερίδα Δωδεκάνησος,Αλεξάνδρεια.
Δημοσιογράφοι Πικάστο, Κ. Παπαλεξίου.
Άρθρα Φεβρουαρίου-Μαρτίου 1926.
Γεωδίφης[geogeodifhs.blogspot]
