Ανάμεσα στα επαγγέλματα που χάνονται, στο ανελέητο πέρασμα του χρόνου και στην αδηφάγα, σύγχρονη τεχνολογική εποχή, είναι και αυτό του ξυλουργού. Ο επιπλοποιός ή ξυλουργός, σμίλευε το ξύλο, το συνέθετε και έφτιαχνε τα χειροποίητα, ξυλόγλυπτα αριστουργήματα, με ελάχιστη τη συμμέτοχη των μηχανών, παρά μόνο των ξυλουργικών εργαλείων. Μια τέχνη που απαιτούσε μεράκι και πολύ υπομονή και μεταδιδόταν συνήθως από γενιά, σε γενιά, στα οικογενειακά ξυλουργεία.
Όλοι έχουμε σήμερα στα σπίτια μας, ένα παλιό ή ένα νέο κομμάτι καλοσχεδιασμένο έπιπλο. Όποτε πηγαίνω στον Ιερό Ναό Ασωμάτων Ασφενδιού, εκτός από το δέος και τον σεβασμό που με πλημμυρίζει, με κυκλώνουν και οι θύμισες του παλιού ξυλουργείου.
Εκεί στον Ιερό χώρο της Εκκλησίας, που περιβάλλεται από Μοναστηριακά κτίσματα, σε αυτά τα κελιά, στεγάστηκε το πρώτο μεταπολεμικό Σχολείο του χωριού. Μέχρι το 1960, που λειτούργησε το νεόκτιστο, εξατάξιο Σχολείο, δίπλα στην Παναγιά την Ευαγγελίστρια. Σε ένα από αυτά τα κελιά, στέγαζε ο μακαριστός παπά Κώστας Ζουμπουλίκος, το ξυλουργείο του. Τον θυμάμαι φιλόπονο μαραγκό, να εργάζεται όλη μέρα, μέχρι και το βράδυ, με το ωχρό φως της λάμπας πετρελαίου, να συνεχίζει τις μοναδικές, επίπονες ξυλοκατασκευές του.
Τότε, δεν υπήρχε, ηλεκτρικό ρεύμα στα χωριά και οι μαραγκοί κατάφερναν, να φτιάχνουν χειροποίητα αριστουργήματα, με πενιχρά μέσα και με λιγοστά εργαλεία. Σε ένα μεγάλο πάγκο, βρίσκονταν η πλάνια, το σκαρπέλο, ο ξυλοφάς ή τρίφτης, το ροκάνι, τα πριόνια, τα σφυριά, οι τανάλιες, τα κατσαβίδια, ο βιδολός, και τα αμέτρητα καρφιά και οι βίδες διαφόρου μεγέθους.
Οι επιπλοποιοί, ήταν μερακλήδες και έφτιαχναν από ξύλινα Τέμπλα Εκκλησιών, μέχρι χρηστικά είδη και χρήσιμα έπιπλα οικιών. Κατασκεύαζαν από κουφώματα, δηλαδή παραθυρόφυλλα, μέχρι πόρτες, ντουλάπες και ντουλάπια των κατοικιών. Μερικοί, ήταν παράλληλα και καλλιτέχνες ή γλύπτες. Ήταν οι τορναδόροι, που κατασκεύαζαν περίτεχνα σκαλιστά έπιπλα, όπως μπουφέδες, τραπέζια, καρέκλες κρεβάτια, κομοδίνα, καναπέδες, βιβλιοθήκες και γραφεία, όλα κατά παραγγελία.
Μετά τα περνούσαν με ειδικό λούστρο, για να γυαλίζουν και για να προστατεύονται από τη φθορά. Ξακουστοί ήταν και οι Καλύμνιοι, επιπλοποιοί και ξυλουργοί. Ένας από αυτούς ο Καλύμνιος Μιχάλης Μαστρομιχάλης και ο επίσης Καλύμνιος Μαΐλης Μιχάλης. Καθώς και ο Μαστρομανώλης, που έζησε και εργάστηκε στην Αντιμάχεια και στο Μαστιχάρι της Κω. Ας ανοίξουμε λοιπόν το βιβλίο της μνήμης μας και ας θυμηθούμε μερικούς, παλιούς, ξυλουργούς, μαραγκούς, επιπλοποιούς, μέχρι και τους νεώτερους.
Ο μακαριστός παπά Κώστας Ζουμπουλίκος, ήταν εξαίρετος τεχνίτης μαραγκός και παράλληλα έψελνε, στον Ιερό Ναό των Ασωμάτων. Μέχρι που χειροτονήθηκε ιερέας και αντικατέστησε, τον επί 20 περίπου έτη, εφημέριο στην Εκκλησία, μακαριστό παπά Δημήτρη Γρύλλη.
Άλλος ένας ιερέας, που εκτελεί στο ακέραιο τα ιερά του καθήκοντα, στον Ιερό Ναό Ευαγγελισμού της Παναγίας στο Μαστιχάρι και παράλληλα ασχολείται με την μεγάλη του αγάπη την ξυλουργική τέχνη, είναι και ο παπά Νικόλας ο Γρύλλης.
Οι πρώτοι διδάξαντες την ξυλοτεχνική μαραγκοί, ήταν οι αδελφοί Μαραγκάκη, επιτυχημένοι επιπλοποιοί στο είδος τους. Επίσης ο αξέχαστος Νίκος Ανδριώτης και η παρέα του στο Πλατάνι, έφτιαχναν ξεχωριστά αριστουργήματα της ξυλουργικής τέχνης.
Ο αείμνηστος Ανδρέας Ανδρουλής, που είχε το ξυλουργείο του δίπλα στη ΔΕΗ, ήταν ξεχωριστός τεχνίτης στο είδος του. Ο μικρόσωμος και αξέχαστος Κώστας ο ‘καρεκλάς,’ που γυρνούσε με ένα τρίτροχο ποδήλατο και μάζευε στην καρότσα του, όλες τις φθαρμένες καρέκλες. Τις έπαιρνε στο μικρό εργαστήριο του, δίπλα στο Εξωκλήσι της Αγίας Άννας, τις επιδιόρθωνε και τις έκανε σαν καινούργιες.
Απέναντι του, διατηρούσε εμπόριο επίπλων και ο Γιαλούσης, επί της οδού Μεγάλου Αλεξανδρου. Επίσης στην οδό Ναυκλήρου, παλιά Πόλη, υπήρχε το οικογενειακό ξυλουργείο, του Φραζάκη Επαμεινώνδα, από το Ασφενδιού. Ήταν οικογενειακή επιχείρηση, που επισκεύαζε μέχρι και τα ξύλινα πλοία στον Ταρσανά.
Συνεχίζουμε με την οικογένεια μαραγκών, των αδελφών Αποστόλη, Κώστα, Νίκου και Μανώλη Μωρέ. Εξαίρετοι τεχνίτες, επιπλοποιοί και μαραγκοί και μετέπειτα επιτυχημένοι έμποροι επίπλων, επί της κεντρικής Επαρχιακής οδού. Επίσης στον Ηρακλή στο Ψαλίδι ο αξέχαστος Αλής Παηζάνογλου διατηρούσε μεγάλο μαραγκούδικο. Ο Λεοντής ο Τσεσμεζής, από τους παλιότερους μαραγκούς, καθώς και ο Κυριάκος ο Ναίσκες, και ο Φίλλιπος Χαρτοφίλης. Επίσης ήταν ο Νίκος ο Φορόζης και ο Νίκος ο Ανδριώτης, γνωστοί μαραγκοί.
Η οικογένεια των αδελφών Πέτσαλη, Αχμέτ και Σελαηντίν. Πέρα από άριστοι ξυλουργοί, επιπλοποιοί, είναι και πολύ επιτυχημένοι επιχειρηματίες, στον κλάδο της εμπορίας επίπλων, επί της οδού Γρηγορίου του Πέμπτου και επί της Επαρχιακής οδού.
Επίσης οι αδελφοί Γιαρέν στο Πλατάνι, ξακουστοί μαραγκοί και καλοί τεχνίτες καθώς και οι αδελφοί Ομεράκη στο Πλατάνι. Η εταιρία επιπλοποιών, Νικολή Βασίλη του Συμιακού, Εμμανουήλ Κούκουρα και Θεόδωρου Παμπρή, άφησαν εποχή στον χώρο του καλού επίπλου και της μαραγκοσύνης, σε μια πάροδο επί της οδού Κανάρη. Ακόμη γνωστοί επιπλοποιοί ήταν ο Ιτσινές Εμμανουήλ και ο Βασίλης ο Τσάμπαλλας, συνταξιούχοι μαραγκοί σήμερα. Ο Μιχάλης ο Γκινής που είναι και ψάλτης είχε μαραγκούδικο στην είσοδο της πόλης. Οι αδελφοί Αππά στο Πλατάνι, διατήρησαν εξαιρετικό ξυλουργείο και επιπλοποιείο. Έμπορος επίπλων ήταν και ο αξέχαστος Γιάννης ο Ξυπολιτάς, επί της οδού Μπουμπουλίνας, εφοδιάζοντας τα Ξενοδοχειακά καταλύματα, με τα απαραίτητα έπιπλα.
Aλλά και ο Χρήστος Τόππος και ο Μανώλης Τόππος με ξυλουργείο στο Μαρμαρωτό, όπως επίσης, ο φημισμένος Σαρρής Κωνσταντίνος.
Στα χωριά μας, θα συναντήσουμε πολλούς τεχνίτες του ξύλου. Το Πυλί, έχει την πρωτιά, με τον Ιάκωβο Τόππο, τον Πίκουλα Μιχάλη, τον Κοντό Αντώνιο, τον Αυγουλά Γεώργιο, τον Kώστα Θωμαδάκη, τον Μιχάλη Κεφαλιανό και τον Καραγιάννη Θεοχάρη από την Αντιμάχεια. Επίσης καλός επιπλοποιός και έμπορος επίπλων, ήταν και ο αξέχαστος Ανθούλης Νικόλαος. Καθώς επίσης και ο Γεωργαράς, που διατηρούσε επιτυχημένη επιχείρηση εμπορίου επίπλων, στο νησί μας. Γνωστοί μαραγκοί της Κω , ήταν ο Ζουλάκης Βαγγέλης, ο Κριμίζης Μιχάλης, ο Δημήτρης Κατσαρό,ς ο Τρουμούχης Δημήτρης, ο Θεολόγος Βαβλάς, ο Βουρλούμης Γεώργιος, ο Ρείσης Στέφανος, ο Αντώνης Παζίνας και ο Λαουμζής Μιχάλης, Ακόμη ο Γιώργος ο Γιαννιός και ο Σαμαράς Νίκος. Στον Άγιο Νεκτάριο μαραγκούδικο είχε και ο Λαδικός Παναγιώτης.
Στο Ασφενδιού τεχνίτες, ικανοί μαραγκοί ήταν ο Γεώργιος Πασχάλης, ο Μανώλης Μπαλάσσας, ο Κώστας ο Πετινερής και ο Σταυριανός Μαστρογιώργης. Στην πόλη ήταν ο Χρήστος Τρουμούσης, ο Πέτρος Χατζηβελούδος κοντά στο Εξωκλήσι του Αη Γιάννη, προς στον Άγιο Νεκτάριο. Επίσης ο μουσικός δεξιοτέχνης στο ακορντεόν, ο Τσουλφάς Μιχάλης γνωστός ως ‘Ντουμάνης.’
Ο Παντελής ο Βαγιανός κάλος μάστορας, ξυλουργός στα μασίφ ξύλα. Για να γίνει κάποιος μαραγκός, χρειάζεται μεράκι, αντίληψη, ακρίβεια, μαθηματικά και αγάπη για την ξυλουργική τέχνη. Έπρεπε να μαθητεύσει από μικρός, με υπομονή, δίπλα σε έμπειρους μαραγκούς ως παραγιός ή παραπαίδι. Για αρκετά χρόνια, θα βοηθά το αφεντικό του, τον ξυλουργό, όπως κάνουν οι κοπέλες, βοηθοί στις μοδίστρες. Φυσικά σήμερα τα σύγχρονα μηχανήματα και ο ηλεκτρισμός, συνέβαλλαν στην μαζική παραγωγή επίπλων στα Εργοστάσια. Ωστόσο τα ξυλουργεία, εξακολουθούν να επιβιώνουν, μέσα από τα ροκανίδια και την ξυλόσκονη της μαζικής παραγωγής επίπλων.
Πάντα, είναι απαραίτητα και κυρίως στην οικοδομή, καθώς και σε άλλες εφαρμογές, όπως τα ξύλινα θρανία στα Σχολεία, η έδρα και ο μαυροπίνακας. Δεν είναι τυχαίο που η ξυλογλυπτική τέχνη, υπήρχε ως μάθημα και στα Σχολεία. Την ώρα που τα κορίτσια, διδάσκονταν κέντημα ή πλέξιμο, τα αγόρια με ένα πριονάκι και ένα κομμάτι κόντρα πλακέ, μάθαιναν να δίνουν διάφορα σχήματα στον ξύλινο, λεπτό καπλαμά. Οι μαθητευόμενοι παραγιοί , τότε δεν αμείβονταν. Οι βοηθοί μαραγκοί, παρακολουθούσαν μαθαίνοντας την ανεκτίμητη τέχνη βήμα, βήμα.
Η μεγαλύτερη ανταμοιβή τους, ήταν οι γνώσεις και η εμπειρία, που θα λάβαιναν δίπλα στον μαραγκό-τεχνίτη, ως το πιο πολύτιμο εφόδιο για τη ζωή τους. Αυτό το επάγγελμα το χρήσιμο για όλους, είναι και ευλογημένο επάγγελμα. Αφού με αυτό ασχολήθηκε και ο Ιησούς Χριστός, ως μαθητευόμενος δίπλα στον προστάτη της οικογένειας, τον Ιωσήφ.
Το επάγγελμα του μαραγκού είναι ξεχωριστή τέχνη, είναι έργο χειρός, που ζωντανεύει το άψυχο ξύλο και φτιάχνει αριστουργήματα. Όπως ο Ιταλός μαστρό –Τζεπέτο, έδωσε ζωή στο ξύλινο κουκλάκι του Πινόκιο, σύμφωνα με το θρυλικό Ιταλικό, παιδικό παραμύθι.
Υ. Γ. Το άρθρο αυτό ξαναγράφτηκε εμπλουτισμένο με πολλά νέα ονόματα. Σας ζητάμε συγγνώμη, αν ακούσια παραλείψαμε κάποιους, σημαντικούς, ξυλουργούς και τεχνίτες. Θα μας ευχαριστούσε, αν μας τους υπενθυμίζατε. Σας Ευχαριστούμε.
Ξανθίππη Αγρέλλη
