Η Σοσιαλδημοκρατία υπήρξε η πιο επιτυχημένη ιδεολογία του 20ου αιώνα στο Δυτικό Κόσμο. Στη δική μου αντίληψη της πολιτικής ιστορίας αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αντιπροσώπευε την πρόοδο με ενωτικό και δημιουργικό τρόπο. Εξέφρασε την αλλαγή ως εξέλιξη, έχτισε πάνω στις κατακτήσεις της κοινωνίας. Δεν επιδίωξε την κατεδάφιση των πάντων και την αρχή από μηδενική βάση. Επένδυσε στην κοινωνική ειρήνη και τη διασπορά της οικονομικής ανάπτυξης σε ευρύτερα τμήματα της κοινωνίας. Εξέπεμψε ένα μήνυμα καταλλαγής που δεν ήταν αφέλεια αλλά επιλογή και μετριοπάθειας που δεν ήταν αδυναμία αλλά πίστη στις δυνατότητες των ανθρώπων να συνυπάρχουν.
Στην Ελλάδα, υπήρξε περισσότερο συγκρουσιακή αλλά εξίσου επιτυχημένη. Αυτή η συγκρουσιακή φύση ίσως δικαιολογείται και από τις βίαιες συνθήκες πολιτικοποίησης της γενιάς που την εξέφρασε όπως αυτές διαμορφώθηκαν αναπόφευκτα στην περίοδο της δικτατορίας. Στην Ελλάδα, όπως και στην Ευρώπη, τελικά έπεσε θύμα της επιτυχίας της αφού υλοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τις ιδέες της κατέληξε να θεωρηθεί αχρείαστη. Η συνέχιση της πολιτικής της ηγεμονίας βασίστηκε όλο και περισσότερο σε παράγοντες άσχετους με την διάδοση των ιδεών. Έτσι, θόλωσε ιδεολογικά στην συνείδηση των ανθρώπων και σε συνδυασμό με την διάβρωση της μακροχρόνιας παραμονής στην εξουσία και άστοχες πολιτικές επιλογές έφτασε στο σημείο της κατάρρευσης.
Ωστόσο το θολό ιδεολογικό τοπίο στην Ελλάδα πλέον είναι γενικευμένο. Και ειδικά στις νεότερες γενιές. Δυστυχώς έχει εξαφανιστεί η ιδεολογική συζήτηση στην κοινωνία. Η πολιτική αντιπαράθεση αφορά αποκλειστικά τις εκάστοτε κυβερνητικές επιλογές από την εκάστοτε αντιπολίτευση. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, και ειδικά την τελευταία δεκαετία, το αφήγημα όποιου τυχαίνει να βρίσκεται στην αντιπολίτευση, είναι τόσο εξόφθαλμα ψηφοθηρικό που αφαιρεί την αξιοπιστία και κάθε ιδεολογική έννοια από την όποια συζήτηση γίνεται.
Σαν αποτέλεσμα, η πλειοψηφία των νέων αδιαφορεί και όσοι λίγοι τελικά εμπλέκονται με την πολιτική είναι σε μεγάλο ποσοστό ακόλουθοι φτασμένων πολιτικών προσώπων, κομματικά στελέχη πολιτικών νεολαιών και γενικά άνθρωποι που είτε έχουν επιλέξει την πολιτική τους τοποθέτηση με βάση το στενό τους περιβάλλον είτε διατηρούν σχέσεις συμφέροντος και συναλλαγής. Έτσι απομένουν λίγοι νέοι με πολιτική (και όχι κομματική) συγκρότηση που θα συζητούν πολιτικά με τον εαυτό τους, θα αμφισβητούν αυτά που πιστεύουν, θα αναλύουν την κοινωνία και θα ψάχνουν μέσα από την πολιτική διαδικασία τη λύση στα κοινά προβλήματα και όχι αποκλειστικά σε ότι τους αφορά προσωπικά.
Όμως ο κόσμος πλέον αλλάζει με εντυπωσιακή ταχύτητα. Καμία κοινωνία δεν μπορεί να παρακολουθήσει και να προσαρμοστεί αποτελεσματικά χωρίς τη βοήθεια των νεότερων γενιών και την δυνατότητά τους να αντιλαμβάνονται υπαρξιακά αυτές τις αλλαγές, την περιέργεια και την αμφισβήτηση τους στις παγιωμένες αντιλήψεις. Είναι περίπου αυτονόητο ότι η σκέψη ενός ανθρώπου που προσπαθεί να σχεδιάσει την ζωή του με βάση τις συνθήκες που προβλέπει ότι θα διαμορφωθούν δε μπορεί να είναι ίδια με αυτή ενός ανθρώπου που έχει διανύσει ήδη μια μεγάλη διαδρομή στις συνθήκες που ίσχυαν όταν την διένυε.
Πέρα από την ανάγκη να αντιλαμβάνεται τις ραγδαίες αλλαγές, η κοινωνία χρειάζεται και να διορθώνει όσα έχουν αποδειχθεί ζημιογόνα μέσα από την συλλογική εμπειρία. Αυτός είναι ο ορισμός της προόδου. Το αντίθετο της συντήρησης. Η λέξη συντήρηση ετυμολογικά σημαίνει διατήρηση μιας κατάστασης. Αντίσταση στην αλλαγή. Σε όποιο σημείο του πολιτικού τόξου και αν τοποθετείται ο καθένας, το να αναλύει και να αντιλαμβάνεται τον κόσμο με όρους που χρησιμοποιούνταν μερικές δεκαετίες πριν, αποτελεί τον ορισμό της συντήρησης. Πόσω μάλλον όταν αυτοπροσδιορίζεται ως προοδευτικός.
Η συντριπτική πλειοψηφία των προοδευτικών ανθρώπων στην σύγχρονη Ελλάδα έχει εκφραστεί από τον πολιτικό χώρο που καθορίστηκε από τη σοσιαλδημοκρατία. Και μπορεί αυτή να κατέρρευσε, εν μέσω βίαιων πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών, αλλά είναι ξεκάθαρη πλέον η ανάγκη να συγκροτηθεί ένας ισχυρός, πραγματικά προοδευτικός πόλος στην πολιτική ζωή της χώρας. Που θα δημιουργήσει τις συνθήκες όπου οι πολίτες μέσης και χαμηλής ειδίκευσης, οι χειρονάκτες εργάτες, οι μαχητές της καθημερινότητας, η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που δεν έχουν την ευχέρεια να παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις, δε θα φοβούνται τις αναπόφευκτες αλλαγές που συμβαίνουν στον κόσμο. Που θα έχουν εμπιστοσύνη στην βούληση και την ικανότητα των πολιτικών εκπροσώπων τους να τους προστατεύουν και να τους εντάσσουν στον αναπόφευκτο μετασχηματισμό της αγοράς εργασίας, του οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης και τελικά της ίδιας της κοινωνίας. Που θα τους κάνει να αποκτήσουν ελπίδα και πίστη στον εκσυγχρονισμό των δομών και των μέσων παραγωγής και όχι φόβο και ανασφάλεια.
Μόνο με την ενεργό συμμετοχή όλων αυτών των πολιτών μπορούν να δημιουργηθούν οι συνθήκες για μία οικονομικά ρεαλιστική βιώσιμη ανάπτυξη με μεγάλη διάχυση στην κοινωνία και όχι προς όφελος μόνο αυτών που έχουν την γνώση, τα εργαλεία και την πληροφόρηση για να προβλέψουν και να προσαρμοστούν στις αλλαγές. Εξάλλου, οι άνθρωποι έχουν την ευχέρεια να απασχολούνται με ευρύτερα ζητήματα όπως η προστασία του περιβάλλοντος, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η κοινωνική συνεισφορά, η ιδεολογική αναζήτηση μόνο όταν καλύπτουν τις βασικές τους ανάγκες επιβίωσης και ασφάλειας. Είναι ουτοπικό να αναμένεται ουσιαστική κοινωνική πρόοδος σε αυτά τα θέματα σε κάθε άλλη περίπτωση. Η συμμετοχή αυτών των πολιτών είναι αναγκαία όχι όμως και ικανή συνθήκη για την πρόοδο. Χωρίς την συμμετοχή των πιο ενεργών, υψηλής ειδίκευσης ή/και οικονομικά ισχυρών στρωμάτων που αποτελούν κοινωνικούς μοχλούς και ταυτόχρονα γέφυρες επικοινωνίας με τις παγκόσμιες εξελίξεις σε κάθε τομέα, η μηχανή της προόδου μένει από καύσιμα.
Βασική προϋπόθεση για την συμμετοχή των δυναμικών τμημάτων της κοινωνίας, η οποία παράλληλα αφορά όλους τους πολίτες, είναι η εμπέδωση εμπιστοσύνης στα πολιτικά πρόσωπα και τους θεσμούς, η οποία έχει χαθεί σε μεγάλο βαθμό. Η προσπάθεια να βρουν απαντήσεις στα σύνθετα σύγχρονα προβλήματα σε συνδυασμό με την δεδομένη έλλειψη εμπιστοσύνης, τους οδηγεί να αγνοούν τις αναλύσεις των πολιτικών προσώπων. Των προσώπων δηλαδή, στα οποία έχουν αναθέσει θεσμικά τη διαχείριση των πολύπλοκων κοινών προβλημάτων και αυτών που έχουν σίγουρα πιο καλή αντίληψη της συνολικής εικόνας αλλά και των δυνατοτήτων μας σαν κοινωνία να τα διαχειριστούμε. Αντίθετα επιλέγουν να υιοθετούν συχνά θεωρίες συνομωσίας, να γίνονται δέκτες και συχνά αναμεταδότες ψευδών ειδήσεων και γενικά βλαπτικών για την κοινωνία συμπεριφορών. Άρα είναι πολύ σημαντικό να καλλιεργηθεί ξανά ένα υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης στους θεσμούς και τα πολιτικά πρόσωπα που τους υπηρετούν. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο από το ίδια τα πολιτικά πρόσωπα. Τα οποία θα πρέπει:
- Να διαχειρίζονται πολύ προσεκτικά τις προσδοκίες που δημιουργούν προεκλογικά και κατά πόσο τις εκπληρώνουν μετεκλογικά.
- Να είναι πολύ προσεκτικά με το παράδειγμα που δίνουν μέσω της δημόσιας και ιδιωτικής δραστηριότητας τους.
- Να ενισχύουν με όλες τους τις δυνάμεις τους θεσμούς που εγγυώνται την αμερόληπτη, δίκαιη και αξιοκρατική διαχείριση κοινωνικών διλλημάτων ή/και συγκρούσεων.
Μόνο έτσι θα εμπεδωθεί η αντίληψη ότι οι πρόσκαιρες ή και κάποιες μόνιμες ατομικές παραχωρήσεις προς όφελος του λεγόμενου “κοινού καλού” είναι ο ασφαλέστερος δρόμος προς την μακροπρόθεσμη ατομική πρόοδο σε ένα περιβάλλον που προοδεύει συνολικά.
Για να μπορέσει λοιπόν να ανασυγκροτηθεί και να επηρεάσει δραστικά τις εξελίξεις η διαχρονικά προοδευτική, η δημοκρατική παράταξη της χώρας, η σοσιαλδημοκρατία, η κεντροαριστερά ή όπως αλλιώς την προσδιορίζει ο καθένας, θα πρέπει να κάνει αυτό που ορίζει ο στόχος της.
Να προοδεύσει. Να ξεπεράσει την αντίσταση στην αλλαγή.
Να ανανεωθεί πολιτικά και στελεχιακά. Να εντάξει όσους περισσότερους νέους μπορεί στην πολιτική διαδικασία.
Να γίνει ένα θεσμικό κόμμα που θα βασίζεται στις δημοκρατικές διαδικασίες και όχι στα ονόματα των στελεχών (ή των γονιών τους).
Να καλλιεργήσει την πολιτική εμπιστοσύνη και την κουλτούρα της ανιδιοτελούς συμμετοχής.
Να συνεργαστεί με αυτούς που θέλουν να κάνουν και όχι με αυτούς που θέλουν να γίνουν.
Να συνομιλήσει ειλικρινά με όλα τα κοινωνικά στρώματα, με καθαρό πρόσωπο.
Να υπερασπιστεί τα πεπραγμένα της με αυτοκριτική αλλά και υπερηφάνεια, με σεβασμό στο παρελθόν αλλά με το βλέμμα στο μέλλον.
Να θέσει το παράδειγμα επιβραβεύοντας την πολιτική και αξιακή συνέπεια απορρίπτοντας επιλογές που έχουν υπάρξει διχαστικές και διασπαστικές.
Να κάνει πρώτα η ίδια την ριζική αλλαγή που φιλοδοξεί να φέρει στην κοινωνία.
Να δώσει τη σκυτάλη στη νέα γενιά, μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες από τη βάση και όχι με δαχτυλίδια διαδοχής.
Να δημιουργήσει μια πολιτική πυραμίδα που η κορυφή θα έχει ηγετικά αλλά όχι εξουσιαστικά χαρακτηριστικά. Που η βάση θα αισθάνεται συμμέτοχη και συνυπεύθυνη στην διαμόρφωση των πολιτικών επιλογών. Όχι ένα όχημα για πάρουμε ρεβάνς για τα λάθη του παρελθόντος αλλά ένα σύγχρονο φορέα για να απαντήσουμε στα δύσκολα ερωτήματα του μέλλοντος.
Να κατανοήσουμε ότι (παραφράζοντας ελαφρώς τον Τίτο Πατρίκιο): “Είμαστε ό,τι δεν έχουμε γίνει ακόμα – μέσα μας σφυροκοπάει η σκαλωσιά του μέλλοντος.”
Στο τοπίο που διαμορφώνεται στη διαδικασία για την ανάδειξης της νέας ηγεσίας της σοσιαλδημοκρατίας, αξιολογώντας το παρελθόν και σχεδιάζοντας το μέλλον, ο μόνος υποψήφιος που διαθέτει το όραμα και τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται για να οδηγήσει την προοδευτική παράταξη σε ένα δημιουργικό και κοινωνικά επωφελές μέλλον είναι ο Νίκος Ανδρουλάκης. Με την πολιτική συγκρότηση του Νίκου Ανδρουλάκη, με τις αρχές της σοσιαλδημοκρατίας προσαρμοσμένες στην σύγχρονη εποχή, με την συμμετοχή των δραστήριων νέων, με την απαραίτητη αυτοκριτική αλλά και την τεράστια συσσωρευμένη εμπειρία των ιστορικών στελεχών η παράταξη μπορεί να αποκτήσει και πάλι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα που είχε διαχρονικά. Να γίνει δηλαδή το πιο καινοτόμο και αποτελεσματικό πολιτικό εργαστήριο της Ελλάδας.
Μιχάλης Β. Χατζηγιακουμής
Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ
Μέλος Περιφερειακής Αντιπροσωπείας ΤΕΕ Δωδεκανήσου
