Μια επιστολή του Καθηγητού αείμνηστου Κώστα Θαλασσινού π. προέδρου του ΔΣ του Νοσοκομείου Κω προς τον υιό του Νίκο, η οποία δημοσιεύεται στο υπό έκδοση βιβλίο εις μνήμην του , που αναφέρεται στην δράση κ το έργο του.Αγαπητέ μου Νίκο,
Από τότε που μου γνωστοποίησες την έκδοση βιβλίου με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννηση του αειμνήστου πατέρα σου, με έχει κατακυριεύσει μια επιθυμία, αλλά και μεγάλο άγχος συγχρόνως.
Επιθυμία, γιατί θέλω οπωσδήποτε να πάρω μέρος σ’ αυτήν την έκδοση, περιγράφοντας ένα μέρος αυτής της μεγάλης προσωπικότητας που λέγεται Σταμάτης Μανούσης,αλλά άγχος γιατί, ζώντας κοντά του τα περισσότερα χρόνια της φοιτητικής μου ζωής, κατάλαβα ότι ο αείμνηστος πατέρας σου ήταν χωρίς υπερβολή, μια προσωπικότητα που κάθε μέρα σχεδόν σε εξέπληττε με τα όσα σου έλεγε και με τα όσα έβλεπες να πράττει.
Γι’ αυτό και θεωρώ για τον εαυτό μου ιδιαίτερη τιμή που γνώρισα από πολύ κοντά τον Σταμάτη Μανούση. Και θα σου εξομολογηθώ και κάτι ακόμη:Επειδή ήμουν φοιτητής που πηγαινοερχόμουν από την Κω, ήθελε πάντα, όταν ανέβαινα στην Αθήνα, να τον ενημερώνω για όλα τα θέματα της Κω που είχαν σχέση με την κοινωνία της και τους ανθρώπους της. Πάντα στο νου μου, ακόμα και τώρα, ύστερα από πενήντα χρόνια, έρχονται οι ατέλειωτες συζητήσεις που κάναμε στη βεράντα του πατρικού σου σπιτιού για την Κω πριν από το σεισμό του 1933, για τους ανθρώπους εκείνης της εποχής για τα παιδικά χρόνια του με τον Αρχιμανδρίτη Φιλήμονα που τον έπαιρνε μαζί του στους αγιασμούς και τα ξωκλήσια της Κω. Με πόση αγάπη και νοσταλγική διάθεση δεν αναφερόταν σ’ όλα αυτά! Πόσο τα «ζούσε» όντας μακριά στην πολύβουη Αθήνα!
Εμαθα πολλά και διδάχτηκα πολλά απ’ τον πατέρα σου, γιατί ήταν ο άνθρωπος που δεν συζητούσε απλά τα θέματα που είχαν σχέση με την Κω, αλλά τα βίωνε στη λεπτομέρειά τους.
Με πολλή αγάπη και συγκίνηση μου διηγούνταν ώρες πολλές, γνωστές και άγνωστες προσωπικότητες της Κω, γνωστούς και άγνωστους «τύπους» με τρόπο συγκινητικό και ενθουσιώδη που νόμιζες πως ζούσες κι εσύ μαζί του τις καταστάσεις και τους ανθρώπους που σου περιέγραφε. Με λίγα λόγια ήταν ο Κώος που ζούσε στην Αθήνα, αλλά που η καρδιά και η σκέψη του είχε μείνει για πάντα στην πατρίδα του την Κω.Γι’ αυτό και θεωρούσε καθήκον και υποχρέωσή του να βοηθά όλους τους Κώους που έρχονταν στην Αθήνα, όχι μόνον για λόγους υγείας αλλά και για κάθε άλλο πρόβλημα. Ηταν, θα μπορούσε κανείς να πει, ο φυσικός του κηδεμόνας, πολύ πριν αποφασίσει να υποβάλει υποψηφιότητα βουλευτή της Δωδεκανήσου για το Ελληνικό Κοινοβούλιο.
Και η βοήθεια σε κάθε Κώο συμπατριώτη ήταν όχι μόνον ανθρωπιστική, αλλά και οικονομική, με αποτέλεσμα η κλινική «ΜΑΝΟΥΣΗ», γνωστή σε όλους τους Κώους κλινική της οδού Νεοφύτου Βάμβα 9, στο Κολωνάκι, να είναι το Κέντρο Διερχομένων όλων των Κώων. Και ο Σταμάτης Μανούσης χαιρόταν που μπορούσε να βοηθήσει ανυστερόβουλα όλους. Χαιρόταν να βλέπει Κώους να μπαινοβγαίνουν από την κλινική.
Χαιρόταν να τους ρωτά για τους δικούς τους ανθρώπους, όλους με τα μικρά τους ονόματα. Γιατί να ξέρεις πως ο Σταμάτης Μανούσης ήταν ένα «κινητό Ληξιαρχείο» της Κω. Ηξερε την καταγωγή του καθένα, το σόι του, τον παππού του, τον πατέρα και τη μάνα του, τα παρατσούκλια των παλιών Κώων. Πόσα και πόσα δεν έχω ακούσει από τον ίδιο για κάποιαν άγνωστη σε μένα Κατέ, για κάποιαν Κοντοσταλινιώ, για κάποια Μαριώ, για κάποια Κυρασιώ κ.ά.!
Ολους και όλα τα ανέφερε με νοσταλγία, με ευγένεια, με αγάπη, με συγκίνηση! Κι εγώ καθόμουνα πάντα με προσοχή να τον ακούω, να τον θαυμάζω και να προσπαθώ να εισχωρήσω στα άδυτα της ψυχής του, που φαίνεται πως ήταν απύθμενη! Ο άνθρωπος αυτός δε μιλούσε ή δεν συνομιλούσε: δίδασκε. Δίδασκε με τα όσα έλεγε, δίδασκε με τα όσα έπραττε, δίδασκε με τα όσα σκεφτόταν και με τον τρόπο που σκεφτόταν.
Θυμάμαι, και αυτό το λέω πρώτη φορά, ότι όσες φορές στις συζητήσεις μας για την Κω και τους Κώους ήταν παρόν και ο αείμνηστος παππούς σου Δημήτρης Δασκαλόπουλος, απορούσε μ’ αυτά που έλεγε ο πατέρας σου και με τον τρόπο που τα έλεγε. Μάλιστα ο παππούς σου τον χαρακτήριζε αθεράπευτα ρομαντικό άνθρωπο! Ισως να είχε δίκιο. Όμως ο Μανούσης Σταμάτης ήταν πάντα αληθινός.
Αυτός, λοιπόν, ο ευπατρίδης Κώος, ύστερα από πολλές πιέσεις και σε βάρος των οικονομικών του συμφερόντων, αποφάσισε να εκπροσωπήσει εμάς τους Κώους, αλλά και όλους τους Δωδεκανήσιους στη Βουλή των Ελλήνων. Το αξίωμα του Βουλευτή δεν το ήθελε για την προσωπική του προβολή, αυτή ήταν δεδομένη.
Το ήθελε για να βοηθήσει τους συμπατριώτες του από ένα άλλο «πόστο». Και το κατόρθωσε. Όμως στην προσπάθειά του να βοηθήσει περισσότερο την πατρίδα του από τη θέση του Υπουργού Υγείας, προσχώρησε στους αποστάτες και κατηγορήθηκε γι’ αυτό πολύ. Αλλά εμείς που γνωρίσαμε το Σταμάτη Μανούση σαν άνθρωπο και σαν πολιτικό, ότι τη στάση του αυτή την υπαγόρευσε η αγάπη του προς την Κω και η μεγάλη επιθυμία του για προσφορά μεγαλύτερη.
Οσοι τον κατέκριναν πρέπει επιτέλους να μάθουν μια απλή λεπτομέρεια. Η Κλινική Μανούση υπό το βάρος των οικονομικών της υποχρεώσεων έκλεισε και ο Μανούσης υποχρεώθηκε σε δυσβάστακτες αποζημιώσεις του προσωπικού της, κάτι που αναγκαστικά οδήγησε την οικογένειά του σε ρευστοποίηση των ελάχιστων περιουσιακών της στοιχείων.
Θα μπορούσε κανείς, αναφερόμενος στον Σταμάτη Μανούση, να γράψει πάρα πολλά που έχουν σχέση με τον ήπιο χαρακτήρα του, το μειλίχιο ύφος του, την ευγενική συμπεριφορά του και την απέραντη αγάπη του σε κάθε πάσχοντα συμπατριώτη του. Ηταν κοντολογίς ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ και ο ΠΑΤΡΙΩΤΗΣο ΙΠΠΟΚΡΑΤΙΣΤΗΣ
Αυτόν τον ΑΝΘΡΩΠΟ και αυτόν τον ΠΑΤΡΙΩΤΗ θα θυμάμαι πάντα στη ζωή μου, γιατί εκτός απ’ όσα προηγούμενα με συντομία ανέφερα γι’ αυτόν, ήταν για μένα προσωπικά, αλλά και γι’ άλλους πολλούς Κώους μεγάλος ευεργέτης στα δύσκολα χρόνια της φοιτητικής μου ζωής.
Ας είναι η μνήμη του αιώνια!
Με εξαιρετική αγάπη
Κώστας
Νίκος Μανούσης
