Όποιος λαός ξεχνάει την πολιτιστική και ιστορική του κληρονομιά είναι καταδικασμένος να γίνει λίπασμα για τους άλλους λαούς. Ως ελάχιστο φόρο τιμής, μνήμης αλλά και ανάδειξης της πλούσιας προσφοράς που είχε στον παγκόσμιο πολιτισμό, τα γράμματα και την τέχνη ο πρόγονος μας Επίχαρμος αποφάσισα να γράψω αυτό το άρθρο μου. Ο Επίχαρμος γεννήθηκε στην Κω το έτος 524 π.χ. και κατ’ άλλους το 540 π.χ. και απεβίωσε κατά το έτος 435 π.χ. ή κατ’ άλλους το 458 π.χ. στις Συρακούσες της Ιταλίας.
Νεαρός μετοίκησε στα Υβλαία Μέγαρα της Σικελίας και ακολούθως στις Συρακούσες. Αναδείχθη ως φιλόσοφος, δραματογράφος, κορυφαίος κωμωδιογράφος, ποιητής, συγγραφέας και μαθητικός. Καθιερώθηκε ως φιλόσοφος λόγο του βαθύ στοχασμού που είχε για διάφορα θέματα. Ουσιαστικά ο Επίχαρμος είναι το πρόσωπο που με το έργο του μετεξέλιξε την άτεχνη λαϊκή δωρική φάρσα σε λογοτεχνικό είδος.
Με το έργο του επηρέασε άμεσα και καθοριστικά την αττική κωμωδία η οποία υιοθέτησε διάφορα θεματικά του στοιχεία, όπως την σατυρική εκμετάλλευση της πνευματικής (ρητορικής, λογοτεχνικής και φιλοσοφικής) επικαιρότητας.
Ο Επίχαρμος όμως δεν βωμολοχούσε, ούτε έκανε στα έργα του προσωπικά πειράγματα. Υπήρξε πολυγραφότατος αφού εκπόνησε 52 έργα –κωμωδίες σε 10 βιβλία (κατ’ άλλους 42) ενώ διασώζονται 40 τίτλοι των έργων του και δυστυχώς μόνο αποσπάσματα από τα έργα του που αναφέρονται σε αυτά διάφοροι φιλόσοφοι.
Τα έργα του Επίχαρμου ήταν γεμάτα με φιλοσοφικές ιδέες καθόσον εκείνος μορφώθηκε και επηρεάσθηκε από την Πυθαγόρειο Φιλοσοφία, υπήρξε ακουστικός, μη μέλος Πυθαγόρειος για αυτό τον λόγο αν και ποιητής καθιερώθηκε ως φιλόσοφος.
Ήταν ανήσυχο πνεύμα και για αυτό το λόγο ασχολήθηκε εκτός από τα θέματα περί ήθους και με προβλήματα της μεταφυσικής όπως Θεογονίας, η δημιουργία του κόσμου, περί ψυχής κ.λ.π κατά την άποψη μου ενώ έζησε σε μια εποχή ειδωλολατρίας ουσιαστικά ο Επίχαρμος θεολογούσε μέσα από τον λόγο και την φιλοσοφική σκέψη του!
Δικαίως ο Πλάτων αναφέρει και θεωρεί ότι ο Επίχαρμος υπήρξε ο κορυφαίος όλων των κωμικών. δηλαδή ανώτερος του Αριστοφάνη. Ο δε Ευριπίδης ωφελήθηκε πολύ από το έργο του Επίχαρμου.
Το έργο –κωμωδίες του μπορούν να χωριστούν σε τρείς ενότητες -κατηγορίες η πρώτη ενότητα είναι κωμωδίες –παρωδίες μύθοι (όπως για τον Ηρακλή, τον Οδυσσέα), η δεύτερη ενότητα είναι κωμωδίες με θέματα από την τότε σύγχρονη ζωή του και η τρίτη ενότητα είναι κωμωδίες αντιθέσεων μεταξύ δυο προσώπων.
Για να κατανοήσουμε την σπουδαιότητα του εν λόγο φιλοσόφου-ποιητή ο οποίος έγραψε στην Δωρική διάλεκτο με τροχαϊκό δεκάμετρο και ιαμβικό τρίμετρο, αρκεί να σας παραθέσω ένα μικρό δείγμα από τα φιλοσοφικά γνωμικά –αποφθέγματα του:
α) «νήφε και μέμνησο απιστείν» ή και ως «νάφε και μεμνασ΄απιστείν» που σημαίνει «να είσαι πάντα αυτοκυρίαρχα νηφάλιος και να μην ξεχνάς να αμφιβάλεις» δηλ. να μην ξεχνάς να παραμένεις πάντα δύσπιστος απέναντι στον κάθε επιτήδειο λαοπλάνο ο οποίος προσπαθεί να σου στερήσει ουσιαστικά την ελευθερία της σκέψης σου.
β) «Νους ορά και νους ακούει» (για τον νου)
γ) «Η δε μελέτη φύσεως αγαθά πλείονα δωρείται» (για την φύση –επιστήμη και τεχνολογία)
δ) «Ου μετανοείν, αλλά προνοείν χρη τον άνδραν τον σοφόν» (για την προνοητικότητα)
ε)»Καθαρόν συν τον νουν έχεις, άπαν το σώμα καθαρός ει» (για τον νου)
στ) «ένθα δέος, εντάυθα και αιδώς» (για την ντροπή)
ζ) «το ευ λέγειν κάκιστον, ει φέρει βλάβην» που σημαίνει «ότι ο έπαινος είναι κάκιστος, αν βλάπτει (για την κολακεία –έπαινο).
η) «ο τρόπος ανθρώποισι δαίμων αγαθός, οις δε και κακός» που σημαίνει «ο χαρακτήρας είναι για τους ανθρώπους ένα καλό πνεύμα, αλλά για κάποιους είναι κακό» (για τον χαρακτήρα).
θ) «Ποτί πονηρόν ου άχρηστον όπλο α΄ πονηρία» που σημαίνει «απέναντι σε πονηρό άνθρωπο η πονηρία δεν είναι άχρηστο όπλο»
ι) «των πόνων πωλούσι ημίν πάντα ταγαθ’ οι θεοί» που σημαίνει «με κόπο και πόνο (ως αντίτιμο) οι θεοί μας πωλούν τα αγαθά» (για τις δυσκολίες και τα εμπόδια-δοκιμασίες)
κ) «Δος τι και λάβε τι» που σημαίνει «δώσε κάτι πάρε κάτι» (για την ανταμοιβή)
λ) «ου λέγειν τυγ’ εσσί δεινός, αλλά σιγάν αδύνατος» που σημαίνει «δεν είσαι καλός στην ομιλία αλλά ούτε μπορείς να σωπάσεις.» (για την φλυαρία και την έλλειψη αυτογνωσίας)
μ) «ω πονηρέ, μη τα μαλακά μώσο, μη τα σκληρ’ έχηις» που σημαίνει «πονηρέ μην επιδιώκεις τα εύκολα (μαλακά) γιατί θα έχει τα σκληρά» (για την ευκολία και την φυγοπονία)
Από τον Διογένη τον Λαέρτο μαθαίνουμε ότι προς τιμήν του Επίχαρμου στις Συρακούσες είχαν στήσει μπρούτζινο αδριάντα του. Εδώ στην Κω που τιμήθηκε ο Επίχαρμος πέραν της ονομοτοδοσίας μιας οδού «Επιχάρμου» που έγινε; Γιατί άραγε εμμένουν κάποιοι να ξεχνάμε και να μην αναδεικνύουμε την πολιτιστική – ιστορική κληρονομιά μας και μέσω αυτής την Κω και την πατρίδα μας; Οι απαντήσεις ας δοθούν από τους αναγνώστες…
(άρθρο του δικηγόρου Μιχαήλ Π. Εκατομμάτη)
