Ας ξαναθυμηθούμε τους απέραντους αμπελώνες της εύφορης Κω, ζωγραφισμένους στον καμβά, της παραδοσιακής οικογένειας αμπελουργών, Χατζηεμμανουήλ.
Αύγουστος ο μήνας τρυγητής και η ζέστη στο αποκορύφωμα της ωριμάζει και τα τελευταία τσαμπιά σταφύλια. Οι εργάτες φορώντας τα ψάθινα καπέλα, κάτω από τον καυτό ήλιο, γεμίζουν τα πλεκτά καλάθια και τα μεγάλα κοφίνια, με τον ευλογημένο καρπό.
Έτοιμα πια τα σταφύλια κίτρινα, κόκκινα, άκουνα ή μεγάλα, αφού τα μαζέψουν οι αμπελουργοί από τις γεμάτες κληματίδες, θα τα διαθέσουν στην αγορά.
Μερικά θα καταναλωθούν, ως το πιο θρεπτικό και εύγευστο καλοκαιρινό φρούτο. Άλλα θα τα κάνουν οι νοικοκυρές γλυκό κουταλιού. Άλλα θα αποξηρανθούν για να μας δώσουν τις μελωμένες σταφίδες, συντροφιά στα κρύα βράδια του Χειμώνα.
Επίσης από τα σταφύλια βγαίνει το χρήσιμο ξύδι και με τα αμπελόφυλλα από τις κληματίδες, φτιάχνουμε τα νόστιμα ντολμαδάκια, τα γνωστά μας παραδοσιακά γιαπράκια.
Τα υπόλοιπα θα μπουν στα παραδοσιακά ή στα σύγχρονα πατητήρια και θα συνθλιβούν, ώστε ο μούστος να μπει στα βαρέλια και με την κατάλληλη ζύμωση να μας χαρίσει τον οίνο που ευφραίνει καρδίας.
Τον ερυθρό γλυκό οίνο, τον ευλογημένο που τον συναντάμε ως Νάμα στην Εκκλησία, για το Ιερότατο Μυστήριο της Αγίας Κοινωνίας.
Διασχίζω τον καταπράσινο από αμπελώνες κάμπο στο Τιγκάκι και σταματώ εκεί στην περιοχή Αχούσα ή Αφούσα, σύμφωνα με τους Ασφενδιανούς. Με περιμένει ένας μεγάλος αμπελώνας εξήντα και πλέον στρεμμάτων και μαζί με τους ιδιοκτήτες του, θα με ξεναγήσει στα μυστικά περάσματα του κρασιού.
Φωτογραφίζω τα ανοξείδωτα βαρέλια της ζύμωσης και πιο πέρα τα δρύινα και ξύλινα βαρέλια, σε ένα υπόγειο ελεγχόμενο θερμομετρικά δροσερό χώρο.
Συνεχίζω την φωτογράφηση στον καταπράσινο αμπελώνα, με τις φορτωμένες κληματίδες και σκόρπια μερικά παλιά μηχανήματα, δίπλα στα τσιμεντένια παραδοσιακά πατητήρια.
Συναντώ τον έναν από τους ιδιοκτήτες, της αρχοντικής οικογένειας Χατζηεμμανουήλ.
Ο κ. Βασίλης με φιλόξενη διάθεση, μου διηγείται την ιστορία της οικογενειακής επιχείρησης και του πιο παλιού ιδιωτικού οινοποιείου της Κω.
Ο παππούς του ο αείμνηστος Νικόλας Χατζηεμμανουήλ, ξεκίνησε πρώτος να φτιάχνει παραδοσιακό γλυκό κρασί στο 1929, σε ένα αμπελώνα στην περιοχή Μαρμαρωτό.
Δεν αρκέσθηκε μόνο στο κρασί, αλλά έφτιαξε και το πρώτο αποστακτήριο ούζου.
Έβγαζε καλό ούζο μέχρι το 1940, οπότε με την κατοχή όλα είχαν παγώσει και το σταμάτησε.
Μετά την απελευθέρωση από την Ιταλοκρατία της Κω, ο Κώστας ο Χατζηεμμνουήλ, ο γνωστός ‘μεγάλος’, αθλητής δρομέας, με τα αμέτρητα μετάλλια, έφυγε το 1950, για την Αυστραλία και επέστρεψε το 1957 αποφασισμένος να καλλιεργήσει την γη των προγόνων του.
Παντρεύτηκε την αξέχαστη υποδειγματική σύζυγο, μητέρα και νοικοκυρά, Καλλιόπη Χατζηγιακουμή, η οποία κρατούσε από δυο μεγάλες και ξακουστές οικογένειες των Χατζηγιακουμή και των Χατζηνικολάου.
Την δεκαετία του 60, καταφέρνει να φτιάχνει το καλλίτερο κρασί, σε δικό του πατητήρι και οικογενειακό οινοποιείο. Μεγάλη επιτυχία είχε το κόκκινο κατακάθι, του γλυκού κρασιού, η λεγόμενη πόσσα. Μέσα σε αυτή βύθιζαν το άσπρο τυρί και γίνονταν ένα πεντανόστιμο είδος τυριού, το γνωστό μας σημερινό παραδοσιακό ντόπιο προϊόν, το κόκκινο τυρί της πόσσας, το κρασσοτύρι.
Μετά η επιχείρηση και ο αμπελώνας στο Μαρμαρωτό, μεταφέρεται στο οινοποιείο στο Τιγκάκι. Το 2000 ξεκινάει την εμφιάλωση στο οινοποιείο του και από το 2003 παράγει διάφορες ποικιλίες εύγευστου οίνου, τις οποίες διαθέτει όλες στην ντόπια αγορά όπου και έχει αυξημένη ζήτηση, δηλ σε καταστήματα εστιατόρια ξενοδοχεία, σουπερμάρκετ κλπ.
Το νέο οινοποιείο και οι αμπελώνες της οικογένειας Χατζηεμμανουήλ, με ‘μαέστρο’ τον κ. Κώστα και τον γιο του κ. Βασίλη μαζί με τον εγγονό του Κωνσταντίνο, δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από άλλες οινοποιητικές εταιρίες. Την τεχνική, γραφειοκρατική υποστήριξη κρατάει η σύζυγος του Βασίλη κ. Ιωάννα και για την παραγωγή φροντίζει ειδικός οινολόγος και χημικός. Στα μελλοντικά σχέδια του εγγονού Κωνσταντίνου, είναι να σπουδάσει οινολόγος. Όπως μας είπε ο ιδιοκτήτης κ. Βασίλης, το κρασί αποθηκεύεται σαν μούστος σε ελεγχόμενη θερμοκρασία. Η ζύμωση ξεκινάει από 25 - 40 ημέρες αναλόγως.
Όσο πιο παλιό είναι το κρασί, τόσο πιο δυνατό και καλλίτερο είναι.
Το 2009 η ανήσυχη οικογένεια οινοπαραγωγών Χατζηεμμανουήλ ή Χατζημανώλη για τους Ασφενδιανούς, προέβη σε μια ακόμη ανακαίνιση των εγκαταστάσεων του αμπελώνα και του οινοποιείου, με τα πιο σύγχρονα μηχανήματα.
Η οικογένεια του κ. Βασίλη Χατζηεμμανουήλ με σύζυγο την κ. Ιωάννα, αποτελείται εκτός από τον Κωνσταντίνο και από άλλα δυο παιδιά την Ελένη και την Αναστασία.
Ο κ. Κώστας Χατζηεμμανουήλ ο πάτερ φαμίλιας, αν και εδώ και μερικά χρόνια έχασε την αγαπημένη του Πόπη, έχει τα παιδιά του που τον στηρίζουν και τον αγαπάνε.
Τον Βασίλη, που ασχολείται με την οινοπαραγωγή και τον Νικόλαο και την Μαρία, που ασχολούνται με τις Ξενοδοχειακές και Τουριστικές Επιχειρήσεις.
Προσωπικά έχω επισκεφθεί σε τουριστική περιήγηση, οινοποιεία και αμπελώνες, στην Τοσκάνη της Ιταλίας, καθώς και στο Ο’ Πόρτο της Πορτογαλίας. Αυτό που διαπίστωσα κατά την επίσκεψη μου στους αμπελώνες και στην οινοποιητική επιχείρηση της οικογένειας Χατζηεμμανουήλ, είναι η τελειότητα ικανή να συναγωνισθεί με άλλες παρόμοιες αμπελουργικές εγκαταστάσεις της Μεσογείου. Δίκαια φιγουράρουν τα βραβεία που έχουν πάρει τα κρασιά τους, σε ανάλογους διεθνείς διαγωνισμούς.
Εδώ πρέπει να σημειώσουμε πως η Κως, διαθέτει και άλλους επιτυχημένους οινοπαραγωγούς, όπως τον αμπελώνα της κ. Μαρίας Τριανταφυλλοπούλου, για τον οποίο γράψαμε παλαιότερα στο Βήμα της Κω και τον αμπελώνα βιολογικής καλλιέργειας και παραγωγής κρασιού, της οικογένειας Μωρέ, καθως και άλλους που ελπίζουμε στο μέλλον να αναφερθούμε εκτενέστερα.
Μια συνταγή για τα παραδοσιακό γλυκό κουταλιού σταφύλι, στις νοικοκυρές της Κω, όπως το πρόσφερε η αείμνηστη οικογενειακή μας φίλη, η πάντα φιλόξενη Πόπη Χατζηεμανουήλ.
Γλυκό κουταλιού σταφύλι άκουνο, (δηλ άσπορο)
Υλικά: Ενάμισι κιλό σταφύλι άκουνο
Ένα κιλό ζάχαρη λευκή
Μια κουταλιά σούπας μέλι προαιρετικά
Διακόσια γραμμάρια νερό
Ένα κουταλάκι χυμό από φρέσκο λεμόνι
Δυο δόσεις άρωμα βανίλιας
Ένα ματσάκι αρμπαρόριζα ή μοσκόχορτο
Εκτέλεση: Πλένουμε πολύ καλά τα σταφύλια, αφού τους αφαιρέσουμε τα κοτσάνια. Βάζουμε σε μια κατσαρόλα το νερό με τη ζάχαρη. Μόλις αρχίσουν να παίρνουν βράση ρίχνουμε τα σταφύλια. Βράζουμε το γλυκό σε δυνατή φωτιά μέχρι να σιροπιάσει, να δέσει και να πάρει χρώμα χρυσαφί. Μόλις δέσει, προσθέτουμε την βανίλια, το λεμόνι και το ματσάκι της αρμπαρόριζας, δεμένο με κλωστή. Κατεβάζουμε το γλυκό σταφύλι, από τη φωτιά και αφού κρυώσει καλά, το μοιράζουμε σε γυάλινα βάζα, που τα έχουμε αποστειρώσει καλά, σε βραστό νερό. Καλή επιτυχία και Καλό ‘τρατάρισμα’.
Ξανθίππη Αγρέλλη
==================================================================
