Με την ευκαιρία των μεγάλων Εορτών, παρατηρούμε πως πολλά άλλαξαν τα τελευταία χρόνια, αναφορικά με τα έθιμα, τις συνήθειες, τα ήθη και τις παραδόσεις μας.
Αν εξαιρέσουμε την φονική πανδημία και τον σπιτικό εγκλεισμό μας, για να προστατευθούμε εμείς και οι άλλοι, θα δούμε ότι τα παλιά όμορφα χρόνια πέρασαν ανεπιστρεπτί. Εφέτος δεν ακούσαμε τις μελωδικές, χαρούμενες φωνές των παιδιών να ψέλνουν τα Κάλαντα, γυρνώντας στις γειτονιές. Ούτε θα ζήσουμε την ευλογημένη συνήθεια, όπου ο παπάς Αγιάζει όλα τα σπίτια την παραμονή των Φώτων με τον Αγιασμό, με μια φούντα βασιλικού και δυόσμου.
Ξεκινώντας από μερικά έθιμα, που ήρθαν στην χώρα μας, λόγω της μετανάστευσης, του τουρισμού, των ταξιδιών, των μεικτών γάμων και της άμεσης παγκόσμιας επικοινωνίας, θα κάνουμε μια στάση σε μερικά δικά μας και ξένα έθιμα.
Αρχίζοντας από το έθιμο των Ευχαριστιών, όπου θυσιάζεται η γαλοπούλα στο πλούσιο τραπέζι προ των Χριστουγέννων. Την ημέρα αυτή οι ΗΠΑ, ευχαριστούν τον Κύριο, που έγιναν ανεξάρτητο κράτος, αφού οι Ευρωπαίοι άποικοι, πολέμησαν και εποίκισαν τους αυτόχθονες Αφρο –Αμερικανούς, πριν περίπου 600 χρόνια. Η συνήθεια της γαλοπούλας, στο γιορτινό τραπέζι, πέρασε και στα δικά μας Χριστούγεννα. Παλαιότερα, θεωρούσαν τυχερό τον κόκορα στα νησιά ή το γουρουνόπουλο, στην Ηπειρωτική χώρα.
Η παρουσία του Αγίου Βασιλείου και της ημέρας των δώρων, ‘μπόξινγκ ντέη’ είναι διπλή. Ο Μέγας Άγιος Βασίλειος, των απανταχού Ορθοδόξων Χριστιανών είναι υπαρκτό, ιστορικό πρόσωπο. Είναι ο Άγιος Επίσκοπος Καισάρειας στην Καππαδοκία, συγγραφέας και Θεολόγος (330-379 μ. Χ). Τον πιστεύουμε ως φιλεύσπλαχνο δωρητή και υποστηρικτή των άστεγων, των φτωχών και εξαθλιωμένων ανθρώπων, που τους βοηθούσε. Είναι γνωστή η ιστορία με τα βασιλοπιττάκια, που έφτιαξε, για να ξαναμοιράσει τα τιμαλφή που συγκέντρωσε, για την άμυνα της Επισκοπικής έδρας του. Έτσι καθιερώθηκε το Πρωτοχρονιάτικο έθιμο της Βασιλόπιτας στην Ελλάδα, ήμερα της γιορτής, του Μεγάλου Αγίου Βασιλείου.
ο Αη Βασίλης των παραμυθιών, η Σάντα Κλάους, είναι μια μορφή εμπορική, που τον τοποθετούν στο Ροβανιέμι της Φιλανδίας. Ντυμένος στα κόκκινα της χαράς, δέχεται τα γράμματα των παιδιών και ικανοποιεί τις επιθυμίες τους για δώρα, ενώ τρέφει την φαντασία τους. Συνεπώς ο καλοκάγαθος και συμπαθέστατος ηλικιωμένος, τεχνικό δημιούργημα της εμπορικής εκμετάλλευσης, δεν έχει καμία σχέση με τον δικό μας υπαρκτό, Άγιο Βασίλειο και λέγεται Σάντα Νικολάους ή Σάντα Κλάους, όπου την ημέρα των δώρων εμφανίζεται ιδιαίτερα η μυθική παρουσία του, που χαροποιεί τα παιδιά.
Οι εμπορικές ημέρες, όπως ‘μαύρη Παρασκευή’ ‘μπλακ φράιντεη,’ ημέρα Παρασκευή, η οποία για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς, θεωρείται ημέρα νηστείας και θυμίζει την Αγία Ταφή του Χριστού, είναι ξενόφερτο εμπορικό έθιμο τα τελευταία χρόνια.
Η υπερτιμημένη εμπορικά ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, προστάτη των ερωτευμένων, εισέβαλλε στα δικά μας ήθη. είναι ένα άκρως εμπορεύσιμο, ξένο και ψεύτικο προϊόν. Αφορά τον Καθολικό Άγιο Βαλεντίνο, που όντως προστάτευε τους ερωτευμένους. Κάτι ανάλογο, έχουμε οι Ορθόδοξοι με τον Άγιο Υάκινθο στα Ανώγεια της Κρήτης, ο οποίος μαρτύρησε σε ηλικία 20 ετών το 98 μ. Χ. επί αυτοκράτορα Τραϊανού και προστατεύει την αγάπη στα ζευγάρια. Γιορτάζει δε στις 3 Ιουλίου.
Ένα άλλο ωραίο έθιμο που σιγά, σιγά, αργοσβήνει στον Ελληνικό, παραδοσιακό πολιτισμό, είναι το στρώσιμο του κρεβατιού της νύφης και το γλέντι για τα προικιά της, πριν το γάμο. Αυτό αντικαταστήθηκε από το ξενόφερτο ‘μπάτσελορ πάρτυ’ δηλ εργένικη διασκέδαση. Σύμφωνα με το παλιό έθιμο, την ήμερα Τέταρτη πριν το γάμο και πριν από τη Δύση του Ήλιου, μαζεύονται συγγενείς και φίλοι στο καινούργιο σπίτι του μελλοντικού ζευγαριού. Οι ανύπαντρες κοπέλες, τραγουδώντας δίστιχα παινέματα, στρώνουν και στολίζουν το νυφικό κρεβάτι. Στη συνέχεια, το ραίνουν με ροδοπέταλα και οι συγγενείς με χρήματα ή με χρυσά. Έπειτα έρχονται τα βιολιά και μέχρι αργά το βράδυ, τραγουδούν και επαινούν τα προικιά της νύφης και τα καλά της, αφού πρώτα ο Ιερέας Αγιάσει το σπίτι των μελλονύμφων. Τελευταία τα περισσότερα ζευγάρια, διέγραψαν με μονοκοντυλιά, αυτό το παραδοσιακό έθιμο και υιοθέτησαν το ξενόφερτο ‘μπάτσελορ πάρτι. Σε αυτή την εργένικη διασκέδαση πριν τον γάμο, ο γαμπρός παίρνει τους φίλους του για μια τελευταία βραδιά με κραιπάλη, ατέλειωτη διασκέδαση και ξέφρενο γλέντι, σε ένα χώρο κλεισμένο από πριν. Το ίδιο επαναλαμβάνει και η εργένισσα, μέλλουσα νύφη, σε άλλο παρόμοιο χώρο με τις φιλές της. Δεν είναι λίγες οι φορές που το ξέφρενο, εργένικο γλέντι, οδηγεί σε παρεξηγήσεις, με αποτέλεσμα ακόμη και να ματαιωθεί ο επικείμενος γάμος.
Τέλος ένα άλλο ξενόφερτο έθιμο, που κάλυψε τις ονομαστικές εορτές, τα κεράσματα τις αποσπερίδες και τις επισκέψεις στον εορταζόμενο, είναι τα γενέθλια, τα ‘χάπι μπέρθντεη’. Τα χαρούμενα γενέθλια, σάρωσαν την παραδοσιακή, ονομαστική γιορτή και σήμερα όλοι κόβουν την ξενόφερτη τούρτα των γενέθλιων, με τα ανάλογα κεράκια.
Επίσης ξενόφερτες συνήθειες έχουμε και στις μεγάλες Γιορτές στις κουζίνες μας, όπως τα Εγγλέζικα και Αμερικανικά κέικ και μπισκοτάκια, που αντικατέστησαν τα παραδοσιακά γλυκίσματα και τα σπιτικά κουλουράκια.
Τελευταία άφησα το στολισμένο Χριστουγεννιάτικο δέντρο, αληθινό ή τεχνητό, το οποίο αντικατέστησε το φωτισμένο Καραβάκι των κατεξοχήν Ελλήνων ναυτικών. Αυτό ήρθε στην Ελλάδα το 1833-1834, επί Βαυαρού πρώτου βασιλέα Όθωνα.
Βλέπουμε λοιπόν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, η παγκοσμιοποίηση, η μετανάστευση, ο τουρισμός, τα ταξίδια, η τηλεόραση, τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, επηρέασαν εκτός από τα ήθη και τα έθιμα και την χρήση της Ελληνικής γλώσσας. Διότι πάρα πολλές ξενόγλωσσες λέξεις, εισέβαλαν σε αυτή την πλούσια ιστορική γλώσσα. Παράλληλα εξαφάνισαν, πολλά παραδοσιακά ήθη και έθιμα της πατρίδας μας, που θα τα βλέπουμε μόνο στις παλιές, ξεθωριασμένες ευχετήριες κάρτες, των μεγάλων Γιορτών.
Χρόνια Πολλά -Καλή Χρονιά- Ξανθίππη Αγρέλλη (27/12/2020)
