21 Απρίλη 1967: Η παρουσία ενόπλων στρατιωτών σε επιλεγμένα σημεία της πόλης και των χωριών, τα εμβατήρια στο ραδιόφωνο και το έκτακτο ανακοινωθέν:
«Ο Στρατός επενέβη προς αποσόβησαν αιματηρών ταραχών. Ησυχία και τάξις επικρατούν καθ’ απάσαν την επικράτειαν». Η ανησυχία, ο φόβος και η απορία είναι τα συναισθήματα που κυριαρχούν. Λίγοι κατανοούν τις λέξεις και την νέα κατάσταση που δημιουργείται. Οι υπηρεσίες και τα σχολεία κλειστά. Εμείς μαθητές τότε χαιρόμαστε την ανοιξιάτικη έκτακτη αργία, μια που κανείς δεν μας εξηγεί τα γεγονότα. Πολύ αργότερα, φοιτητές πια, σ΄ έναν άλλο χώρο θα συνειδητοποιούσαμε μερικά πράγματα για την καταπάτηση των ανθρώπινων ελευθεριών, την ασυδοσία της κρατικής εξουσίας, τη βία, την τρομοκρατία, το αίμα, τον χαφιεδισμό, το κάρφωμα, την ανηθικότητα, την αδικία, το βόλεμα, τους ημέτερους, τα κυκλώματα και το γλείψιμο. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ. ΦΑΣΙΣΜΟΣ. Κι όλα αυτά στο όνομα του «ελληνοχριστιανικού ιδεώδους» και του «μεγαλείου του έθνους». Όμως είναι αλήθεια, πως καμιά δικτατορία δεν φυτρώνει όπως ο κάκτος, χωρίς τη συμπαράσταση από κάπου. Από ξένους, από δικούς μας, από ανώνυμους και επώνυμους, από ανεύθυνους και υπεύθυνους. Η άγνοια δεν δικαιολογεί τη συμπεριφορά μας απέναντι της.
Στις 23 Απρίλη 1967 συλλαμβάνονται οι Μιχάλης Αλαχιώτης και ο Γιάννης Χόνδρος στην Κω, παραπέμπονται στην ασφάλεια Αθηνών, όπου κρατούνται 22 μέρες. Περνούν στρατοδικείο, γιατί δεν «ανήρτησαν τα στρατιωτικά νέα σε περίοπτη θέση του καταστήματός τους» και αποφυλακίζονται (συμψηφίζοντας τις ποινές με την κράτησή τους). Στο Μεταγωγών συναντούν το δημοσιογράφο και ποιητή Μανώλη Φουρτούνη από την Κέφαλο, ο οποίος στη συνέχεια εξορίζεται στην Πάρο και στο Παρθένι της Λέρου μέχρι το 1973. Στις 20 Μάη του 1967 συλλαμβάνονται τα στελέχη της αριστεράς Παπαζαχαρίου Ζαχαρίας, Λέγγος Θόδωρος και Κορδιστός Κώστας από την Κω και ο Νίκος Λυριστής και Θεολόγος Μακρής από την Κέφαλο και εξορίζονται στα Γιούρα μέχρι τον Ιούλη του 1967.
Τον Ιούνη του 1967 συλλαμβάνεται ο δικηγόρος Γιώργος Κουρζής από την Καρδάμαινα, υποψήφιος της αριστεράς, στη Δωδεκάνησο, την κατηγορία του ’50 και ’60 με την κατηγορία της διακίνησης ανατρεπτικών εντύπων. Από στρατοδικείο τιμωρείται ένα χρόνο φυλακή στην Αίγινα. Το Μάη του 1968 συλλαμβάνεται ο Γιώργος Λέγγος για διακίνηση προκηρύξεων, παραπέμπεται στο στρατοδικείο και αθωώνεται. Κατά καιρούς και για να διατηρηθεί ένα κλίμα διώξεων και εκφοβισμού συλλαμβάνονται και κρατούνται στα κρατητήρια τα ίδια πρόσωπα.
Μόλις το 1969 ο Γιώργος Σεφέρης (άλλοι επώνυμοι σιώπησαν περισσότερο ή συνεργάστηκαν) ο πρώτος Έλληνας Νομπελίστας λύνει τη σιωπή του λέγοντας: «κλείνουν 2 χρόνια που μας έχει επιβληθεί ένα καθεστώς ολωσδιόλου αντίθετο με τα ιδεώδη που πολέμησε ο κόσμος και ιδιαίτερα ο λαός μας. Είναι μια κατάσταση, που όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε να κρατήσουμε ζωντανές με πόνο και μόχθο πάνε και αυτές να καταποντιστούν μέσα στο έλος μέσα στα τελματωμένα νερά. Βλέπω μπροστά μου τον γκρεμό που μας οδηγεί η καταπίεση. Αυτή η ανωμαλία πρέπει να σταματήσει. Είναι εθνική επιταγή». Λίγα σχεδόν προφητικά.
Στο χρόνο (1988) που πέρασε 3 συμπολίτες μας από αυτούς που αντιστάθηκαν στον φόβο και τη βία που ήσαν θύματά της έφυγαν από τη ζωή χωρίς τυμπανοκρουσίες. Οι ζωντανές μνήμες είναι ανεκτίμητες, ίσως για αυτό και εμείς αδιαφορούμε για την ύπαρξή τους.
Το 1969 συλλαμβάνεται ο Βασίλης Ράπανος στην Αθήνα (από την Κέφαλο) για αντιδικτατορική δράση και καταδικάζεται σε 10 χρόνια φυλακή. Από τη συμμετοχή των Κώων φοιτητών στα γεγονότα του Πολυτεχνείου τραυματίζεται ο Κώστας Ιερομνήμονας από την Καρδάμαινα.
Σίγουρα υπήρξαν ‘’οι αφανείς’’ άνθρωποι του νησιού μας που αρνήθηκαν να υπηρετήσουν το φασισμό. Κάποιοι είχαν κυρώσεις διοικητικές, οικονομικές, ηθικές. Αυτοί που διορίστηκαν στην τοπική αυτοδιοίκηση, στα σωματεία και τους συλλόγους δεν ήσαν αυτοί που θα ανέβαζαν το κύρος της δικτατορίας στα μάτια των πολιτών της Κω. Ο τοπικός κόσμος δεν τους συμπάθησε. Αυτό το γεγονός αποτελεί τη θετική πλευρά της πλατιάς κοινωνικής στάσης του νησιού μας απέναντι στη δικτατορία.
Στόχος του άρθρου δεν είναι να δώσει τίτλους ή να αποδώσει τιμές σε πρόσωπα. Αναζητήθηκαν πρόσωπα και ενέργειες ελευθερίας σε καιρούς υποταγής, στοχεύοντας σε μια προσπάθεια αυτογνωσίας των Κώων του σήμερα. Όποιος θέλει μπορεί να συμπληρώσει ή να τροποποιήσει το κείμενο.
(το κείμενο αυτό γράφτηκε το 1988 με τίτλο ‘’21 χρόνια μετά την 21 Απρίλιου 1967, αναφορά στους Κώμους Πατριώτες που γνώρισαν την βία της χούντας’’. Τότε ζούσαν σχεδόν όλοι όσοι μνημονεύονται εδώ. Σήμερα; Το κοινωνικό τοπίο και το πολιτικό πεδίο είναι τόσο, μα τόσο πολύ αλλαγμένο! Τότε η ελπίδα της αλλαγής και της βελτίωσης ήταν στον …δρόμο. Αυτά είναι χρόνια αστικής Δημοκρατίας που διαφέρει από την Δικτατορία και το ημι-δικτατορικο καθεστώς 1947-67 μας έλεγε ο Μήτσος Χατζηαντωνίου αγωνιστής από το 1945 στην ΕΜΠΑ, στην ΕΔΑ, στο ΚΚΕ, στην ζωή. Σήμερα τα σύννεφα πυκνώνουν από παντού χωρίς να κατανοούμε που πάμε. Κάπως σαν το Ευαγγελικό των ημερών μη έχοντας ‘’που την κεφαλήν κλίναι’’. Δύσκολα χρόνια ξανά. Χωρίς να φαίνονται ζωντανές οι παρακαταθήκες του χθες.)
Ν. Μυλωνας
