Η πρωτοφανής, για τον σύγχρονο κόσμο, διάρκεια και εξέλιξη της πανδημίας δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστες ούτε τις νησιωτικές περιοχές. Δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, οι τελευταίες εξακολουθούν να δοκιμάζονται τόσο λόγω της πανδημικής κρίσης όσο και λόγω των προκλήσεων που συνδέονται με την ίδια τη φύση τους αλλά και με την προσέγγιση που συνήθως τους επιφυλάσσεται.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ ο καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της ΜάλταςGodfreyBaldacchino αναλύει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συνθέτουν την πολυδιάστατη έννοια της νησιωτικότητας και εξηγεί πώς και γιατί τα νησιά μπορούν να είναι κάτι περισσότερο από τουριστικοί προορισμοί: Αν η νησιωτικότητα είναι ένα «νόμισμα με δύο όψεις», τότε οι νησιωτικές περιοχές έχουν ανάγκη από τη χάραξη και υλοποίηση ολοκληρωμένων πολιτικών, που θα ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες απαιτήσεις της γεωγραφίας αλλά και της ιστορίας τους, με την ενεργό συμμετοχή των πολιτών που διαμένουν μόνιμα σε αυτές.
Για μια κατεξοχήν νησιωτική χώρα όπως η Ελλάδα, το 18,7% της συνολικής επιφάνειας και το 15% του συνολικού πληθυσμού της οποίας είναι νησιά και κάτοικοι νησιών, αντίστοιχα, και η οικονομία της οποίας εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τον τουρισμό των νησιωτικών περιοχών, οι επισημάνσεις του Baldacchino αποδεικνύονται καίριες.
Σημεία από τη συνέντευξη:
- Φαίνεται ότι ο λόγος για τον οποίο τα νησιά αναδεικνύονται σήμερα εκ νέου σε ενδιαφέρον θέμα, στο επίπεδο του φαντασιακού, των ασκούμενων πολιτικών, αλλά και ευρύτερα στη θεματολογία που απασχολεί τόσο τους ίδιους τους νησιώτες όσο και τους κατοίκους των ηπειρωτικών περιοχών, είναι η συμβολή των νησιωτικών περιοχών στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την προώθηση της βιωσιμότητας: Σήμερα οι ίδιοι οι πολίτες λαμβάνουν πρωτοβουλίες για να μειώσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα, προτείνοντας και εφαρμόζοντας στην πράξη οικοσυστήματα και οικονομικά συστήματα που βλάπτουν λιγότερο το περιβάλλον. Πολύ συχνά τα νησιά χρησιμοποιούνται ως παράδειγμα για να καταδειχθεί, ακριβώς, ότι αυτό είναι εφικτό. Τα νησιά σήμερα αναπτύσσουν ένα ολοένα και περισσότερο επιχειρηματικό πνεύμα, αναπτύσσοντας όχι μόνο μηχανισμούς για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την επένδυση σε καθαρές μορφές ενέργειας ή στην «μπλε οικονομία» κ.λπ. αλλά και πρωτοβουλίες για την προσέλκυση τουριστών που δεν βλάπτουν τόσο πολύ το περιβάλλον.
- Φαίνεται να κυριαρχεί μια λανθάνουσα αντίληψη σύμφωνα με την οποία τα νησιά θεωρείται ότι είναι τουριστικοί προορισμοί. Αυτό είναι λάθος. Υπάρχουν πολλά νησιά στον κόσμο που δεν βρίσκονται σε τουριστικές ζώνες – η Ισλανδία, για παράδειγμα: Δεν πας στην Ισλανδία για να κολυμπήσεις, γιατί είναι μια «coldwater» νησιωτική τοποθεσία. [Οι περιοχές αυτές], ωστόσο, τα έχουν καταφέρει πολύ καλά. Όχι χάρη στις παραλίες και τη θάλασσα, αλλά για άλλους λόγους, όπως η [άγρια] φύση. Συνεπώς, πρέπει καταρχήν να διευρύνουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την έννοια του νησιωτικού τουρισμού.
- Τα νησιά δεν είναι απαραίτητο να γίνουν μοιραία τουριστικοί προορισμοί, παρότι έτσι γίνεται συνήθως, καθώς υπάρχει το στοιχείο του τουρισμού στην οικονομία τους. Ωστόσο, δεν χρειάζεται αυτός να είναι ο κυρίαρχος τομέας. Γιατί, όταν συμβαίνει αυτό, όταν [η τουριστική οικονομία] καταλαμβάνει περισσότερο από το 20% του ΑΕΠ, τότε δημιουργούνται και πολιτικά προβλήματα. Διότι τα νησιά είναι αυτό που είναι, μια πολύ μικρή οικονομικοπολιτική ελίτ που βασίζεται σε επενδύσεις στον τουρισμό. Αυτές οι ελίτ κινούν όλα τα νήματα που μπορείς να φανταστείς –ακόμα και κάποια που δεν μπορείς–, πείθοντας το πολιτικό σύστημα να τις βοηθήσει, να τους δώσει επιδοτήσεις, δάνεια και αυξήσεις στον επιτρεπόμενο αριθμό κλινών και τραπεζοκαθισμάτων, να χτίσει μαρίνες για σκάφη κ.ο.κ. Η πίεση λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις. Και είναι πολύ εύκολο για μια κυβέρνηση που εξαρτάται από τις ψήφους λίγων νησιωτών να υποκύψει σε αυτές τις πιέσεις. Συνεπώς, είναι πάντα προτιμότερο, όχι μόνο από οικονομική πλευρά ή από την οπτική της βιωσιμότητας αλλά και από πολιτική σκοπιά, τα νησιά να διαφοροποιούν την οικονομία τους. Και μπορούν να το κάνουν.
- Το να πεισθούν οι πολιτικοί (που έχουν τη ματιά) της ηπειρωτικής χώρας ότι τα νησιά αξίζουν μια αυτόνομη αναπτυξιακή στρατηγική είναι η κυρίαρχη πρόκληση. Τα νησιά πολλές φορές αντιμετωπίζονται ως προέκταση, ως ένα ακόμη κομμάτι της στεριάς. Έτσι, αν έχεις ένα μοντέλο, ένα σχέδιο που λειτούργησε εδώ, νομίζεις ότι, αν απλά το μεταφέρεις από το Α στο Β, θα δουλέψει εξίσου καλά και εκεί. Πρέπει να επικρατήσει περισσότερη λογική. Ας αφουγκραστούμε τι έχουν να πουν οι νησιώτες και ας εξετάσουμε τις ειδικές συνθήκες στις οποίες ζουν, διότι αξίζουν σεβασμό, απαιτούν αναγνώριση. Μια από αυτές είναι οι μετακινήσεις. Πρέπει πάντα να έχουμε κατά νου ότι η «σανίδα σωτηρίας» ενός νησιού είναι η σύνδεση (όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, η ιστορία των νησιών έχει να κάνει με τη σύνδεση), η οποία σήμερα εξαρτάται από τις ακτοπλοϊκές υπηρεσίες, τις αεροπορικές συνδέσεις, την ευρυζωνικότητα. Όλα αυτά δυστυχώς κοστίζουν, γι’ αυτό και χρειάζεται είτε η κυβέρνηση είτε κάποιοι με γερό κομπόδεμα «να βάλουν πλάτη». Και αυτοί είναι που θα αποφασίσουν για το ποιες θα είναι εντέλει οι συνθήκες ζωής των νησιωτών.
